Μεγάλο Σάββατο: Γιατί γιορτάζουμε τα μεσάνυχτα την Ανάσταση – Χαμένες παραδόσεις από κάθε γωνιά της Ελλάδας

Το Μεγάλο Σάββατο είναι η τελευταία ημέρα της Μεγάλης Εβδομάδας και της Μεγάλης Σαρακοστής, μια μέρα σιωπής, περισυλλογής και προσμονής. Σύμφωνα με την παράδοση, το πρωί τελείται η «Πρώτη Ανάσταση», η οποία τιμά την ταφή του Χριστού και την κάθοδό Του στον Άδη, όπου κήρυξε στους νεκρούς.

Το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου κορυφώνεται η αναμονή: λίγο πριν τα μεσάνυχτα, σβήνουν όλα τα φώτα της εκκλησίας και μέσα από τη σκοτεινή σιγή, εμφανίζεται ο ιερέας με το Άγιο Φως, ψάλλοντας «Δεῦτε λάβετε φῶς». Στις 12 ακριβώς, αρχίζει η Τελετή της Ανάστασης με το «Χριστός Ανέστη», σηματοδοτώντας τη μετάβαση από το πένθος στη χαρά.

Γιατί γιορτάζουμε την Ανάσταση τα μεσάνυχτα

Παρόλο που κανένας από τους τέσσερις Ευαγγελιστές δεν αναφέρει την ακριβή ώρα της Ανάστασης, όλοι συμφωνούν ότι συνέβη την Κυριακή. Ο Χριστός είχε προαναγγείλει ότι θα αναστηθεί την τρίτη ημέρα από τον θάνατό Του – που συνέβη το μεσημέρι της Παρασκευής. Έτσι, η Ορθόδοξη Εκκλησία όρισε ως ώρα της Αναστάσεως την αρχή της Κυριακής, δηλαδή τα μεσάνυχτα του Μεγάλου Σαββάτου, για να εμπεριέχεται οπωσδήποτε μέσα στο χρονικό πλαίσιο που ο Ίδιος είχε προφητεύσει.

Από τα πυροτεχνήματα ως το μαγιάτικο αυγό – Έθιμα που χάνονται

Αν και κάθε γωνιά της Ελλάδας είχε τις δικές της ξεχωριστές αναστάσιμες παραδόσεις, πολλές από αυτές με τον καιρό χάθηκαν ή περιορίστηκαν. Κάποιες όμως επιβιώνουν ακόμα, ως πολύτιμες αναμνήσεις ή τοπικά έθιμα:

• Στη Χίο, κατά την Ανάγνωση του Ευαγγελίου, πυροτεχνήματα και κροτίδες «σπάνε» την ησυχία – ένα εντυπωσιακό έθιμο γεμάτο ένταση.

• Στην Κέρκυρα, στολίζεται μια «μαστέλα» με λουλούδια και νερό – όπου ο κόσμος ρίχνει κέρματα, και με την Ανάσταση πλένουν πρόσωπο και χέρια ως συμβολική κάθαρση.

  ---

• Στα Καλάβρυτα, κάθε οικογένεια ανάβει τη λαμπάδα της ξεχωριστά, ενώ στη Ραψομάτι Αρκαδίας, την τιμή να πάρει πρώτη το Άγιο Φως έχει η νιόπαντρη του χωριού.

• Στη Σύρο και τη Βινία των Αγράφων, καίνε ομοιώματα του Ιούδα, με πίστη ότι έτσι ξορκίζουν το κακό.

• Στη Σινώπη, καίνε φύλλα δάφνης, γιατί από τη δάφνη, λέει η παράδοση, κρεμάστηκε ο Ιούδας – γι’ αυτό και θεωρείται καταραμένο δέντρο.

Άλλοτε οι γυναίκες στην Αθήνα άναβαν τη λαμπάδα τους από άντρα για «καλοτυχία στον γάμο», ενώ σε περιοχές όπως η Φθιώτιδα άναβαν σκλίδα (καλάμι) στο καμπαναριό για προστασία από το χαλάζι.

Από την εκκλησία στο σπίτι – Το Πασχαλινό τραπέζι

Μετά την Ανάσταση, οι πιστοί μεταφέρουν το Άγιο Φως στο σπίτι, σχηματίζουν σταυρό με τον καπνό στην είσοδο και ανάβουν το καντήλι – που πολλοί προσπαθούν να κρατήσουν άσβεστο για σαράντα ημέρες. Ακολουθεί το αναστάσιμο τραπέζι με τη μαγειρίτσα, τα κόκκινα αυγά και τα τσουρέκια, ενώ σε μερικά μέρη φτιάχνουν τις χαρακτηριστικές λαμπρόπιτες – γλυκίσματα με τυρί και αυγά σε ζύμη.

Η νύχτα της Ανάστασης δεν είναι απλώς μια θρησκευτική στιγμή, αλλά ένα βαθιά ριζωμένο πολιτισμικό και κοινωνικό γεγονός. Κάθε χωριό και κάθε πόλη έχει το δικό της τρόπο να γιορτάζει – άλλοτε με πίστη, άλλοτε με φαντασία και χιούμορ, αλλά πάντα με συγκίνηση και χαρά.