COVID-19 
Μπορεί να νομίζουμε ότι τα ναρκωτικά είναι ένα θέμα/πρόβλημα του σήμερα αλλά τα πράγματα δεν έχουν καθόλου έτσι. Ουσίες που παίζουν με το μυαλό του ανθρώπου κυκλοφορούν από τις πρώτες ημέρες της ανθρωπότητας, με κάποιους ερευνητές να εικάζουν ότι οι πρώιμοι πρόγονοι μας άρχισαν να πειραματίζονται με φυτικά ναρκωτικά πριν από εκατομμύρια χρόνια.
Για παράδειγμα, αρχαιολογικά ευρήματα δείχνουν ότι η κατανάλωση οπίου είχε ξεκινήσει ήδη από την εποχή που μεσουρανούσαν οι πόλεις της Μεσοποταμίας, ενώ υπάρχουν ακόμη και πήλινες πλάκες που χρονολογούνται πριν από 8.000 χρόνια και περιέχουν μερικές από τις πρώτες συνταγές για όπιο.
Από ό, τι φαίνεται οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν τις ναρκωτικές ουσίες για τους ίδιους λόγους που το κάνουν και σήμερα: για να νιώσουν ευφορία, να ξεχάσουν ή να αντιμετωπίσουν επώδυνες καταστάσεις. Αλλά και για φαρμακευτικούς λόγους -κυρίως.
ΣΤΗ ΜΕΣΟΠΟΤΑΜΙΑ ΙΣΩΣ ΝΑ ΥΠΗΡΧΑΝ ΦΑΡΜΑΚΕΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ
Αν και οι αρχαίοι μάλλον δημιουργούσαν μόνοι τους στο σπίτι τους ορισμένα ναρκωτικά, υπάρχουν και κάποια που βρέθηκαν να έχουν παραχθεί σε συγκεκριμένους χώρους, κάτι σαν σημερινά φαρμακεία.
Ο αρχαιολόγος, Λούκα Πέιρονελ, βοήθησε στη συλλογή και ανάλυση δειγμάτων που βρέθηκαν στο δωμάτιο ενός πλουσιόσπιτου στην αρχαία Συρία. Αν και το δωμάτιο περιείχε τζάκια και αγγεία, αντικείμενα που συχνά συνδέονταν με την παραγωγή τροφίμων, ο Πέιρονελ δήλωσε στο περιοδικό Science ότι τα υπολείμματα που βρέθηκαν μέσα στα αγγεία προέρχονταν από φυτά. Και από ό, τι φαίνεται δεν μαζεύτηκαν για γαρνιτούρα στο πιάτο κάποιου βασιλιά.
Αντίθετα, η αρχαιολογική ομάδα βρήκε φυτικά αντίδοτα που θα μπορούσαν να έχουν χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία τραυματισμών και ασθενειών. Το πιο εντυπωσιακό είναι ότι βρήκαν υπολείμματα παπαρούνας που προερχόταν πιθανότα από μεγάλης κλίμακας παραγωγή οπίου.
Γιατί όμως να έτρεχε κάποιος μία επιχείρηση με όπιο σε ένα παλάτι 4.000 ετών; Αυτό είναι κάπως πιο δύσκολο να το εξηγήσει κανείς. Είναι πιθανό πάντως οι αρχαίοι άνθρωποι να είχαν ήδη καταλάβει ότι τα εκχυλίσματα παπαρούνας βοηθούσαν στη θεραπεία του πόνου, έχοντας βέβαια βιώσει ταυτόχρονα και τις παραισθησιακές επιδράσεις του…
Κάποια άλλα αρχαία κείμενα αναφέρονται σε ιερείς που παρήγαγαν τελετουργικά ποτά που μπορεί να περιείχαν όπιο και τα οποία τους επέτρεπαν να επικοινωνούν με τους θεούς.
Άλλοι ερευνητές ισχυρίζονται ότι σκηνές συμποσίου από όλη τη Μεσοποταμία και τα κοντινά αρχαία βασίλεια δείχνουν τους ανθρώπους να πίνουν κάτι που επηρέαζε τη συνείδηση, και το οποίο αποκλείεται να ήταν μπύρα ή κρασί.
Αν και αυτά τα στοιχεία πολύ δύσκολα μπορούν να θεωρηθούν αποδεικτικά, ωστόσο το γεγονός ότι αυτό το αρχαίο συριακό φαρμακείο ήταν τόσο κοντά σε θρησκευτικούς και τελετουργικούς χώρους δεν πρέπει να αγνοηθεί.
ΧΡΗΣΗ ΚΑΝΝΑΒΗΣ ΜΕΣΑ ΣΕ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΤΑΦΟΥΣ
Η κάνναβη εμφανίζεται για πρώτη φορά στην Κεντρική ή Νοτιοδυτική Ασία πριν από περίπου 12.000 χρόνια. Οι άνθρωποι που έφυγαν από την περιοχή μετέφεραν μαζί τους σπόρους κάνναβης σε πολλές χώρες, καθώς αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν την παρουσία της σε μέρη όπως η Αίγυπτος, η Ελλάδα και η Κίνα.
Ενώ το φυτό της κάνναβης παράγει επίσης χρήσιμες ίνες κάνναβης και λάδι, οι ερευνητές υποθέτουν ότι έγινε γνωστό για τις λιγότερο απτές επιπτώσεις του όταν οι αρχαίοι άνθρωποι άρχισαν να θερμαίνουν το φυτό για να το εξευγενίσουν. Η εισπνοή αναθυμιάσεων κατά τη διάρκεια της επεξεργασίας μπορεί να έχει δημιουργήσει ένα ενδιαφέρον αποτέλεσμα που “αξιοποιήθηκε” γρήγορα.
Το 440 π.Χ., ο Ηρόδοτος έγραφε ότι οι Σκύθες έκαιγαν σπόρους κάνναβης, εισέπνεαν τον καπνό και γίνονταν πολύ, μα πάρα πολύ χαρούμενοι, μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα.
Και ενώ αυτά τα φυτά ξεκίνησαν ως άγρια με σχετικά χαμηλά επίπεδα τετραϋδροκανναβινόλης (THC), φαίνεται ότι στη συνέχεια υπήρξαν ειδικές καλλιέργειες που ανέβασαν τα επίπεδα αυτής τη χημικής ένωσης, με αποτέλεσμα να προκαλείται μεγαλύτερη “νάρκωση’, ή πες το όπως θες.
Την ίδια στιγμή υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι στην αρχαία Κίνα χρησιμοποιούσαν την κάνναβη για διάφορες τελετές ήδη από το 500 π.Χ. Σύμφωνα με μια μελέτη του 2019 που δημοσιεύτηκε στο Science Advances, μια ομάδα αρχαιολόγων που εργάζονται στο νεκροταφείο Τζιρζανκάλ (στη σημερινή δυτική Κίνα) ανακάλυψε υπολείμματα κάνναβης μέσα σε μαγκάλια. Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι αυτά τα μαγκάλια χρησιμοποιούνταν σχεδόν σίγουρα κατά τη διάρκεια ταφικών τελετών για να κάψουν κάνναβη και να παράγουν μια ευφορία που μπορεί να βοηθούσε τους ανθρώπους να συνδεθούν με το “πνευματικό βασίλειο”.
Υπολείμματα κάνναβης, σπόροι και φυτική ύλη έχουν βρεθεί και σε άλλα κινεζικά νεκροταφεία, συμπεριλαμβανομένου κι ενός σάβανου ηλικίας περίπου 2.500 ετών.
ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ ΙΣΩΣ ΝΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΝΑΝ ΑΛΚΑΛΟΕΙΔΗ
Στις μεσογειακές ακτές της Ισπανίας, ερευνητές που εξέτασαν ανθρώπινες τρίχες 3.000 ετών που βρέθηκαν σε τάφο του νησιού Μενόρκα ανακάλυψαν σαφείς ενδείξεις ότι οι αρχαίοι άνθρωποι έκαναν χρήση ναρκωτικών. Σύμφωνα με μια μελέτη του 2023 στο Scientific Reports, το άτομο από το κεφάλι του οποίου πήραν τα μαλλιά έλαβε πολλά φάρμακα, και πιο συγκεκριμένα αλκαλοειδής φυτικής προέλευσης, που θα του προκαλούσαν -μεταξύ άλλων- και έντονη ευφορία.
Αυτό το εύρημα θεωρήθηκε ιδιαίτερα σημαντικό επειδή, παρότι οι αρχαιολόγοι έχουν βρει πολλά αντικείμενα που υποδηλώνουν έντονα τη χρήση ναρκωτικών (όπως αγγεία που περιέχουν υπολείμματα), αυτή είναι μια από τις πρώτες φορές που βρήκαν άμεσες ενδείξεις αυτής της χρήσης στε αρχαία ανθρώπινα υπολείμματα.
Τα μαλλιά, τα οποία βάφτηκαν και σφραγίστηκαν σε σωλήνες κατά ένα ταφικό τελετουργικό, βρέθηκαν μέσα σε μια σπηλιά που είχε χρησιμοποιηθεί ως τόπος ταφής για περισσότερα από 200 άτομα. Ωστόσο, το τελετουργικό της συλλογής μαλλιών πραγματοποιήθηκε μόνο σε λίγα και επιλεγμένα πτώματα, υποδηλώνοντας ότι μπορεί να θεωρούνταν ξεχωριστοί και ότι μπορεί ακόμη και να ενεργούσαν ως σαμάνοι που έπαιρναν ναρκωτικά.
Η χημική ανάλυση διαπίστωσε ότι οι τρίχες αυτών των ανθρώπων περιείχαν ίχνη τοπικών φυτών που παρήγαγαν, μεταξύ άλλων ενώσεων, σκοπολαμίνη και ατροπίνη. Η ερευνήτρια Νταχμάρα Σότσα είπε στο CNN ότι και τα δύο αυτά φάρμακα μπορούν να παράγουν έντονα, ακόμη και τρομακτικά οράματα και έχουν χρησιμοποιηθεί σε ποικίλους πολιτισμούς, συμπεριλαμβανομένων των αυτόχθονων ομάδων στη Νότια Αμερική που ήθελαν να συνδεθούν με τους προγόνους τους μέσω θρησκευτικών τελετών. Οι άνθρωποι της Εποχής του Χαλκού αυτού του νησιού ίσως να έκαναν το ίδιο.
ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΑΙΓΥΠΤΙΟΙ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΣΑΝ ΕΝΑ ΕΙΔΙΚΟ ΜΠΛΕ ΛΟΥΛΟΥΔΙ
Αν και πολλοί άνθρωποι σήμερα απολαμβάνουν τα νούφαρα για την ομορφιά τους, οι αρχαίοι Αιγύπτιοι μπορεί να απολάμβαναν ένα συγκεκριμένο νούφαρο για έναν εντελώς διαφορετικό λόγο. Γνωστό με το επιστημονικό όνομα “Nymphaea caerulea”, το μπλε νούφαρο ήταν πολύ γνωστό στους Αιγύπτιους, οι οποίοι το απεικόνιζαν σε έργα τέχνης θρησκευτικών τελετουργιών και σε κείμενα που αφορούσαν τη μετά θάνατον ζωή.
Ακόμη και η διάσημη μούμια του Τουταγχαμών, του νεαρού Φαραώ που πέθανε πριν από περισσότερα από 3.000 χρόνια, βρέθηκε πασπαλισμένη με φύλλα μπλε νούφαρου, υποδεικνύοντας τη σημαντική θρησκευτική πλευρά του φυτού.
Τι ακριβώς έκανε όμως το μπλε νούφαρο σε κάποιον που το κατανάλωνε; Το φυτό μπορεί να περιείχε απορφίνη, ένα αλκαλοειδές που, αν καταποθεί σε αρκετά υψηλές δόσεις, μπορεί να οδηγήσει κάποιον σε κατάσταση “παραισθησιολογικής ευφορίας”.
Μπορεί επίσης να λειτουργούσε και ως ένα είδος αρχαίου Viagra. Οι συγγραφείς μιας εργασίας που δημοσιεύτηκε το 2004 στο Journal of the Royal Society of Medicine υπέθεσαν ότι θα μπορούσε να είναι αυτός ο λόγος για τον οποίο συνδέθηκε με σεξουαλικές τελετές στην αρχαία Αίγυπτο.
Η ΚΟΚΑ ΗΤΑΝ ΠΟΛΥ ΔΗΜΟΦΙΛΗΣ ΣΤΙΣ ΑΡΧΑΙΕΣ ΑΝΔΕΣ
Στην οροσειρά των Άνδεων της Νότιας Αμερικής, ένα φυτό αποτελεί βασικό μέρος των εγχώριων ιατρικών κιτ και τελετουργιών για χιλιάδες χρόνια: η κόκα. Όπως πολλά άλλα αρχαία φάρμακα, το φυτό της κόκας βρίθει από αλκαλοειδή που μπορούν να υποστούν επεξεργασία και να καταναλωθούν για μια διαφορετική εμπειρία.
Σήμερα, βέβαια, είναι διαβόητη ως η βασική πηγή της κοκαΐνης, της πιο ψυχοδραστικής από τις αλκαλοειδείς ενώσεις του φυτού. Παραδοσιακά, οι ιθαγενείς δεν συμμετείχαν σε επιχειρήσεις ναρκωτικών τύπου “Scarface”, αλλά μασούσαν τα φύλλα του φυτού κόκας για ένα σχετικά ήπιο διεγερτικό αποτέλεσμα.
Λειτουργούσε επίσης και ως παυσίπονο χαμηλού επιπέδου, ενώ μείωνε και την αίσθηση της πείνας. Εκτός από την πρακτική χρήση της, η κόκα ήταν επίσης τελετουργικά σημαντική, όπως φαίνεται και από τη συμμετοχή της σε πολλαπλές τελετουργίες και από το γεγονός ότι στην περιοχή έχουν βρεθεί αρχαία λείψανα με φύλλα κόκας τοποθετημένα στο στόμα του νεκρού.
Αυτό το “ανέβασμα” που προσέφεραν τα φύλλα κόκας αποδείχθηκε πολύ ενδιαφέρον για τους ηγεμόνες των Ίνκας και αργότερα για τους Ισπανούς άρχοντες, με τους τελευταίους να δίνουν ακόμη και μια κανονική μερίδα φύλλων κόκας στους αγρότες για να τους κρατήσουν όρθιους για μια ημέρα βαριάς χειρωνακτικής εργασίας.
Αρχικά πάντως οι αποικιοκράτες είχαν προσπαθήσει να εξαλείψουν εντελώς τη χρήση της κόκας, ωστόσο, αυτή ήταν τόσο βαθιά ριζωμένη στην καθημερινή και τελετουργική ζωή των ιθαγενών που η κίνηση τους ήταν καταδικασμένη να αποτύχει.
ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΟΥΣΑΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΘΙΣΜΟ ΑΠΟ ΤΑ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ
Όσο κι αν οι αρχαίοι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο ήταν έτοιμοι να κάνουν ναρκωτικά για διάφορους λόγους, πολλοί είχαν προειδοποιήσει για τους κινδύνους του εθισμού. Στην “Οδύσσεια” για παράδειγμα, ο Όμηρος έγραψε για την οιονεί μυθική χώρα των Λωτοφάγων, όπου άντρες κατανάλωναν έναν μυστηριώδη λωτό και έχαναν κάθε κίνητρο για να επιστρέψουν στο σπίτι τους. Επέστρεφαν στο πλοίο τους μόνο αφού τους έσερναν άλλοι ναύτες με το ζόρι. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι ο λωτός δεν είναι τίποτα άλλο από μία τέτοια εθιστική ουσία.
Επίσης στη Ρώμη, το όπιο χρησιμοποιήθηκε για τη θεραπεία μιας ποικιλίας καταστάσεων -από την αϋπνία και τις γαστρεντερικές διαταραχές μέχρι την ανακούφιση από τον πόνο.
Μπορεί η εύρεση τέτοιων αποδεικτικών στοιχείων για την εξάρτηση μέσα σε αρχαία κείμενα να είναι δύσκολη αλλά δεν είναι και αδύνατη. Ο φιλόσοφος-αυτοκράτορας Μάρκος Αυρήλιος φαίνεται να ήταν εθισμένος στο όπιο, ουσία που αναφέρεται ως ”θηριακός” στα γραπτά του Ρωμαίου ιστορικού, Διόνος Κάσσιου.
Στη “Ρωμαϊκή Ιστορία”, ο Δίων γράφει ότι ο Μάρκος Αυρήλιος συχνά υπέφερε από τον κρύο καιρό αλλά και από κάποια άλλα “εσωτερικά προβλήματα”, που του είχαν αφήσει οι στρατιωτικές εκστρατείες. Και γι’ αυτόν τον λόγο έψαχνε παρηγοριά στο όπιο.
Μάλιστα, σύμφωνα με τον Γαληνό, διάσημο γιατρό της αρχαιότητας, ο οποίος ενεργούσε και ως προσωπικός γιατρός του Μάρκου Αυρήλιου, ο αυτοκράτορας προσπαθούσε να κόψει το όπιο, αλλά δεν τα κατάφερνε. Μαστιζόταν από αϋπνία και αναγκαζόταν να το παίρνει ξανά και ξανά.
