COVID-19 
H πρώτη εκτέλεση θανατοποινίτη στις ΗΠΑ με τη χρήση αερίου αζώτου πραγματοποιήθηκε πριν από μερικές ώρες στην Αλαμπάμα, μια μη δοκιμασμένη διαδικασία για την οποία οι δικηγόροι του κρατουμένου είχαν υποστηρίξει ότι αποτελεί «μορφή σκληρής και ασυνήθιστης τιμωρίας» που απαγορεύεται από το Σύνταγμα των ΗΠΑ.
Η εκτέλεση έχει προκαλέσει παγκόσμιο σοκ με τον Υπατο Αρμοστή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ Φόλκερ Τουρκ να δηλώνει ότι «μπορεί να συνιστά βασανιστήριο». «Λυπάμαι πολύ για την εκτέλεση του Κένεθ Γιουτζίν Σμιθ στην Αλαμπάμα παρά τις σοβαρές ανησυχίες για το γεγονός ότι η μη δοκιμασμένη αυτή μέθοδος της ασφυξίας με άζωτο μπορεί να συνιστά βασανιστήριο ή βάναυση, απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση», δήλωσε ο Φόλκερ Τουρκ.
Και η Ευρωπαϊκή Ενωση καταγγέλλει την «ιδιαίτερα βάναυση» εκτέλεση με εισπνοή αζώτου στις ΗΠΑ, αναφέρεται σε ανακοίνωση του εκπροσώπου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. «Η Ευρωπαϊκή Ενωση εκφράζει την βαθιά της λύπη για την εκτέλεση του Κένεθ Γιουτζίν Σμιθ στην Αλαμπάμα» και καταγγέλλει την «ιδιαιτέρως βάναυση» μέθοδο εκτέλεσης που «επιβαρύνεται από το γεγονός ότι ο φυλακισμένος υπήρξε ήδη αντικείμενο απόπειρας εκτέλεσης τον Νοέμβριο 2022», αναφέρεται στην ανακοίνωση της Κομισιόν. Η ΕΕ υπενθυμίζει ότι είναι αντίθετη με την επιβολή της θανατικής ποινής «υπό οποιεσδήποτε συνθήκες».
Ο θάνατος του Κένεθ Γιουτζίν Σμιθ, που είχε καταδικαστεί οριστικά το 1996 στην εσχάτη των ποινών μετά τη δίκη του για τη δολοφονία γυναίκας κατά παραγγελία του συζύγου της, διαπιστώθηκε στη φυλακή της Άτμορ στις 20:25 (τοπική ώρα· στις 04:25 ώρα Ελλάδας). Ο Σμιθ πέθανε αφού εισέπνευσε καθαρό άζωτο μέσω μιας μάσκας προσώπου συνδεδεμένης με έναν κύλινδρο που απελευθέρωνε σιγά σιγά το αέριο, για να προκαλέσει στέρηση οξυγόνου. Η εκτέλεση διήρκεσε περίπου 22 λεπτά.
Υπενθυμίζεται ότι είχε γίνει αποτυχημένη προσπάθεια να εκτελεστεί ο Σμιθ με θανατηφόρο ενέσιμο διάλυμα τον Νοέμβριο του 2022. Εκείνη η απόπειρα εκτέλεσης ακυρώθηκε in extremis, καθώς δεν μπόρεσε να γίνει εντός του καθορισμένου χρόνου η τοποθέτηση καθετήρα έγχυσης του θανατηφόρου διαλύματος στις φλέβες του, παρότι παρέμεινε δεμένος για ώρες.
Λίγες μέρες πριν εκτελεστεί, ο Σμιθ είχε πει σε τηλεφωνική του συνέντευη στον Guardian ότι δεν αισθανόταν έτοιμος να πεθάνει και ότι είχε διαγνωστεί με διαταραχή μετατραυματικού στρες μετά την πρώτη αποτυχημένη απόπειρα εκτέλεσής του, εμφανίζοντας συμπτώματα όπως αϋπνία και έντονο άγχος. Ο ίδιος ανέφερε συγκεκριμένα ότι τον τρομοκρατούσε η ιδέα ότι θα μπορούσε να κάνει εμετό στη μάσκα και να πνιγεί, μια πιθανότητα που είχαν αναφέρει και οι δικηγόροι του στο δικαστήριο.
«Αποδόθηκε δικαιοσύνη. Απόψε, ο Κένεθ Σμιθ θανατώθηκε για το στυγερό έγκλημα που είχε διαπράξει πριν από 35 χρόνια», ανέφερε ο Στιβ Μάρσαλ, ο πολιτειακός γενικός εισαγγελέας (υπουργός Δικαιοσύνης), υποστηρίζοντας πως η Αλαμπάμα σημείωσε «επίτευγμα», κατ’ αυτόν «ιστορικό».
Σύμφωνα με τοπικό τηλεοπτικό σταθμό που ανήκει στο εθνικό δίκτυο του CBS, δημοσιογράφος του οποίου ήταν παρών στην εκτέλεση, τα τελευταία λόγια του κ. Σμιθ ήταν: «απόψε, η Αλαμπάμα πάει την ανθρωπότητα ένα βήμα πίσω (…) Φεύγω με αγάπη, ειρήνη και φως (…) Ευχαριστώ σε όλους όσοι με υποστηρίξατε. Σας αγαπώ όλους».
Χθες το πρωί, του προσφέρθηκε το τελευταίο του γεύμα, μπριζόλα με πατάτες και αυγά, σύμφωνα με την υπηρεσία φυλακών.
«Σπαρταρούσε στο φορείο»
Παρά τους ισχυρισμούς αξιωματούχων της Αλαμπάμα ότι η νέα μέθοδος εκτέλεσης θανατοποινιτών είναι «ίσως η πιο ανθρωπιστική που έχει επινοηθεί ποτέ», οι μαρτυρίες από αυτόπτες μάρτυρες μεταφέρουν μια τελείως διαφορετική εικόνα, σύμφωνα με τον Guardian.
Ο δημοσιογράφος Μάρτι Ρόμνι από το site Montgomery Advertiser ανέφερε ότι μεταξύ 7.57 μ.μ. και 8.01 μ.μ. (τοπική ώρα) «o Σμιθ είχε σπασμούς και σπαρταρούσε πάνω στο φορείο. Έπαιρνε βαθιές αναπνοές, το σώμα του έτρεμε βίαια και τα μάτια του να γύρισαν προς τα πίσω στις κόγχες τους». Σύμφωνα με το ρεπόρταζ του δημοσιογράφου, ο Σμιθ «έσφιγγε τις γροθιές του, τα πόδια του έτρεμαν… έδειχνε να πασχίζει να αναπνεύσει. Το φορείο κουνήθηκε αρκετές φορές».
Ο αιδεσιμότατος Τζεφ Χουντ, πνευματικός σύμβουλος του Σμιθ, ήταν στο πλευρό του θανατοποινίτη κατά την εκτέλεση και δήλωσε ότι οι υπάλληλοι της φυλακής που βρίσκονταν στην αίθουσα «ήταν εμφανώς ξαφνιασμένοι με το πόσο άσχημα πήγαν τα πράγματα». «Αυτό που είδαμε ήταν ένας άνθρωπος να δίνει μάχη για τη ζωή του για μερικά λεπτά», συμπλήρωσε ο Χουντ.
«Όπως φαίνεται, ο Σμιθ προσπάθησε να κρατήσει την αναπνοή του για όσο περισσότερη ώρα μπορούσε», δήλωσε αργότερα σε συνέντευξη Τύπου ο επικεφαλής της διεύθυνσης φυλακών στην Αλαμπάμα, Τζον Χαμ.
Η εκτέλεση είχε προγραμματιστεί να ξεκινήσει 6 το απόγευμα, όμως καθυστέρησε επειδή το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ εξέταζε την τελευταία έφεση του Σμιθ. Λίγο πριν από τις 8 το βράδυ, το δικαστήριο απέρριψε την έφεση, δίνοντας το πράσινο φως για να προχωρήσει η εκτέλεση.
Η δικαστής Σόνια Σοτομαγιόρ, η οποία διαφώνησε μαζί με άλλους δύο φιλελεύθερους δικαστές, έγραψε σε ανακοίνωσή της: «Μετά την αποτυχία της να σκοτώσει τον Σμιθ στην πρώτη της προσπάθεια, η Αλαμπάμα τον επέλεξε ως “πειραματόζωο” για να δοκιμάσει μια μέθοδο εκτέλεσης που δεν έχει επιχειρηθεί ποτέ στο παρελθόν. Ο κόσμος παρακολουθεί».
Η Ρεπουμπλικανή κυβερνήτρια στην Αλαμπάμα, Κέι Άιβι, ανακοίνωσε κατόπιν τον θάνατο του Σμιθ.
Έγκλημα και τιμωρία
Το 1988 ένας άνδρας είχε προσλάβει τον Σμιθ και έναν ακόμη για να σκοτώσουν τη σύζυγό του. Παρά την αυτοκτονία του άνδρα, οι αρχές εντόπισαν τους δύο δράστες του φόνου.
Ο Σμιθ καταδικάστηκε σε πρώτο βαθμό σε θάνατο, ποινή που ακυρώθηκε στο εφετείο. Στη δεύτερη δίκη του το 1996 κρίθηκε και πάλι ένοχος για ανθρωποκτονία, όμως οι ένορκοι ήταν διχασμένοι για την ποινή που θα έπρεπε να του επιβληθεί: 11 από τους 12 είχαν προτείνει ισόβια κάθειρξη. Αγνοώντας την πρότασή τους ο δικαστής επέλεξε να του επιβάλει την εσχάτη των ποινών, κάτι που ήταν νόμιμο εκείνη την εποχή αλλά πλέον απαγορεύεται σε όλες τις ΗΠΑ.
Βασιζόμενοι σε αυτό το γεγονός οι δικηγόροι του Σμιθ προσέφυγαν στο Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ σε μια προσπάθεια να αναβληθεί η εκτέλεσή του, αλλά το δικαστήριο απέρριψε το αίτημά τους.
«Εχουμε έντονες ανησυχίες ότι η εκτέλεση του Σμιθ υπό αυτές τις συνθήκες πιθανόν να παραβιάζει την απαγόρευση των βασανιστηρίων και άλλης απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης, ως μέθοδο τιμωρίας, καθώς και το δικαίωμά του σε αποτελεσματικό ένδικο μέσο», είχε δηλώσει στις αρχές του μήνα σε συνέντευξή της στη Γενεύη η Ραβίνα Σαμντασανί, εκπρόσωπος της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. «Αυτά είναι δικαιώματα τα οποία καθορίζονται από δύο διεθνείς συνθήκες για τα ανθρώπινα δικαιώματα με τις οποίες έχουν δεσμευτεί οι ΗΠΑ», πρόσθεσε.
Η Σαμντασανί είχε εκφράσει ανησυχία, μεταξύ άλλων για το γεγονός ότι το πρωτόκολλο που ακολουθεί η Αλαμπάμα δεν προβλέπει καθόλου την λήψη ηρεμιστικού πριν από την εκτέλεση. Πρόκειται για μέτρο το οποίο, όπως είπε η ίδια, αποτελεί επίσημη σύσταση της Αμερικανικής Κτηνιατρικής Ένωσης για την ευθανασία μεγαλόσωμων ζώων.
Οι αμερικανικές πολιτείς βρίσκουν όλο και δυσκολότερο να εξασφαλίσουν βαρβιτουρικά που χρησιμοποιούνται στα πρωτόκολλα εκτέλεσης με θανατηφόρο ένεση, εν μέρει λόγω της ύπαρξης ευρωπαϊκής απαγόρευσης που δεν επιτρέπει σε φαρμακευτικές εταιρείες να πωλούν φάρμακα που χρησιμοποιούνται σε εκτελέσεις. Ως εκ τούτου, ορισμένες πολιτείες έχουν επιχειρήσει να επιστρέψουν σε άλλες μεθόδους όπως το εκτελεστικό απόσπασμα, ενώ η Αλαμπάμα, το Μισισίπι και η Οκλαχόμα έχουν εισαγάγει νέα πρωτόκολλα βασισμένα στο θανατηφόρο αέριο. «Είναι ανησυχητικό που αυτό κερδίζει έδαφος ως μέθοδος εκτέλεσης», εκτίμησε η Σαμντασανί.
Αυτή ήταν η πρώτη εκτέλεση της χρονιάς στις ΗΠΑ, όπου το 2023 έγιναν 24, όλες με τη χορήγηση θανατηφόρου ενέσιμου διαλύματος ενδοφλεβίως. Είναι η πρώτη φορά τα τελευταία 40 και πλέον χρόνια που χρησιμοποιήθηκε στη χώρα εντελώς νέα μέθοδος εκτέλεσης.
