COVID-19 
Πώς θα ήταν να συναντούσαμε με σάρκα και οστά έναν από τους πιο στενούς ανθρώπινους συγγενείς μας πριν από 75.000 χρόνια; Οι επιστήμονες έχουν κάνει μια αξιοσημείωτη ανακατασκευή του πώς θα ήταν μια γυναίκα Νεάντερταλ όταν ζούσε.
Η ανακατασκευή βασίζεται στα πεπλατυσμένα, θρυμματισμένα υπολείμματα ενός κρανίου του οποίου τα κόκκαλα ήταν τόσο μαλακά όταν ανασκάφηκαν που είχαν τη σύσταση ενός «καλά βουτηγμένου μπισκότου». Οι ερευνητές έπρεπε πρώτα να ενισχύσουν τα θραύσματα πριν τα επανασυναρμολογήσουν.
Έμπειροι σχεδιαστές δημιούργησαν στη συνέχεια το τρισδιάστατο μοντέλο. Η αναπαράσταση εμφανίζεται σ’ ένα νέο ντοκιμαντέρ του BBC για το Netflix με τίτλο Secrets of the Neanderthals, το οποίο εξετάζει τι γνωρίζουμε για τα μακροχρόνια εξελικτικά «ξαδέλφια» μας, που εξαφανίστηκαν πριν από περίπου 40.000 χρόνια.
«Νομίζω ότι μπορεί να μας βοηθήσει ώστε να πληροφορηθούμε περισσότερα για το ποιοι ήταν», είπε η δρ. Έμα Πομερόι, παλαιοντολόγος στο πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ. «Είναι εξαιρετικά συναρπαστικό και τεράστιο προνόμιο να μπορείς να δουλέψεις με τα λείψανα οποιουδήποτε ατόμου αλλά κυρίως ενός τόσο ξεχωριστού όσο εκείνη», είπε στο BBC News.
Το κρανίο στο οποίο βασίζεται το μοντέλο βρέθηκε στο σπήλαιο Shanidar στο Κουρδιστάν. Είναι ένα εμβληματικό μέρος όπου ανακαλύφθηκαν τα λείψανα τουλάχιστον 10 ανδρών, γυναικών και παιδιών των Νεάντερταλ τη δεκαετία του 1950. Όταν μια βρετανική ομάδα προσκλήθηκε από τις κουρδικές αρχές το 2015, σύντομα βρήκαν έναν νέο σκελετό, με το όνομα Shanidar Z, που περιελάμβανε μεγάλο μέρος του άνω σώματος του ατόμου, συμπεριλαμβανομένης της σπονδυλικής στήλης, των ώμων, των χεριών και των χεριών.
Το κρανίο ήταν σχεδόν πλήρες, ωστόσο είχε συνθλιφθεί σ’ ένα στρώμα πάχους 2 εκατοστών (0,7 ίντσες), πιθανότατα από έναν βράχο που είχε πέσει από την οροφή του σπηλαίου κάποια στιγμή στο μακρινό παρελθόν. «Το κρανίο ήταν τόσο επίπεδο όσο μια πίτσα», είπε ο καθηγητής Graeme Barker του πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ, ο οποίος ηγείται των νέων ανασκαφών στο Shanidar.
Με την άδεια του τοπικού τμήματος αρχαιοτήτων, τα θραύσματα του κρανίου μεταφέρθηκαν στο Ηνωμένο Βασίλειο σε τεμάχια ιζήματος για να ξεκινήσει η επίπονη διαδικασία απελευθέρωσής τους, σταθεροποίησής τους και στη συνέχεια επανατοποθέτησής τους. Το περίπλοκο παζλ χρειάστηκε περισσότερο από έναν χρόνο για να ολοκληρωθεί.
Στη συνέχεια, το ανακατασκευασμένο κρανίο «σαρώθηκε» και δόθηκε μια τρισδιάστατη εκτύπωση στους Ολλανδούς καλλιτέχνες Adrie και Alfons Kennis, οι οποίοι είναι γνωστοί για την ικανότητά τους να δημιουργούν ανατομικά πιστές αναπαραστάσεις αρχαίων ανθρώπων από τα οστά και τα απολιθώματα τους. Αλλά όσο συναρπαστικό κι αν είναι το «γλυπτό», με τη μάλλον στοχαστική έκφρασή της, την πραγματική αξία την έχει ο αρχικός σκελετός.
Οι ερευνητές είναι αρκετά σίγουροι ότι «είναι αυτή»
Τα οστά της πυέλου θα βοηθούσαν στον προσδιορισμό, αλλά αυτά δεν ανακτήθηκαν με το πάνω μέρος του σώματος. Αντίθετα, οι ερευνητές βασίστηκαν σε ορισμένες κυρίαρχες πρωτεΐνες που βρίσκονται στο σμάλτο των δοντιών που σχετίζονται με τη γυναικεία γενετική. Το ελαφρύ ανάστημα του σκελετού υποστηρίζει επίσης την ερμηνεία.
Πιθανότατα πέθανε στα 40 της, όπως υποδεικνύεται πάλι από τα δόντια της που έχουν φθαρεί σχεδόν μέχρι τις ρίζες. «Έχουμε κάποιες άλλες ενδείξεις κακής οδοντικής υγείας, κάποιες λοιμώξεις, κάποια ασθένεια των ούλων. Μέχρι αυτή τη στιγμή, νομίζω ότι είχε φτάσει στο φυσικό τέλος της ζωής της».
Ταφή ή τοποθέτηση
Για πολύ καιρό, οι επιστήμονες θεωρούσαν τους Νεάντερταλ βάναυσους και απλοϊκούς σε σύγκριση με το είδος μας. Αλλά αυτή η άποψη έχει αλλάξει μετά τις ανακαλύψεις στο Shanidar. Το σπήλαιο είναι διάσημο λόγω της φερόμενης ομοιότητάς του με τάφο. Τα σώματα τοποθετήθηκαν προσεκτικά σε μια ρεματιά δίπλα σ’ έναν ψηλό βράχο. Όλοι οι νεκροί μοιράζονταν τον ίδιο προσανατολισμό στον τρόπο τοποθέτησης τους, κάτι που δίνει επιπλέον πληροφορίες για την ταφική διαδικασία.
Η γύρη που εντοπίστηκε σ’ έναν σκελετό οδήγησε μερικούς να υποστηρίξουν ότι αυτοί οι Νεάντερταλ μπορεί να είχαν ενταφιαστεί με λουλούδια, υποδηλώνοντας ίσως μια πνευματική αφύπνιση, ακόμη και τη θρησκεία. Αλλά η βρετανική ομάδα πιστεύει ότι είναι πιο πιθανόν η γύρη να έμεινε από μέλισσες που βρέθηκαν αργότερα ή ίσως από ανθισμένα κλαδιά που τοποθετήθηκαν στην κορυφή των σωμάτων.
«Θα δίσταζα να χρησιμοποιήσω τη λέξη “ταφή” νομίζω ότι θα χρησιμοποιούσα τη λέξη “τοποθέτηση” για να ξεφύγω από τη σημερινή έννοια-προσέγγιση της εκκλησίας. Αλλά δεν υπάρχει απολύτως καμία αμφιβολία ότι διατήρησαν μια παράδοση για την όλη αυτή διαδικασία».
Το Secrets of the Neanderthal φτάνει στην πλατφόρμα ροής του Netflix παγκοσμίως σήμερα Μεγάλη Πέμπτη (2/5).
