COVID-19 
Καταδικαστική για την Ελλάδα αλλά και την Κομισιόν είναι η νέα έκθεση του Συμβουλίου της Ευρώπης και της Πλατφόρμας Προώθησης της Προστασίας της Δημοσιογραφίας και της Ασφάλειας των Δημοσιογράφων για την ελευθερία του Τύπου, που αφιερώνει σημαντικό μέρος στις υποθέσεις υποκλοπών εις βάρος δημοσιογράφων και στις «στρατηγικές αγωγές» με στόχο την οικονομική και ηθική εξόντωση τους (SLAPP).
Η φετινή έκθεση, που τιτλοφορείται «Freedom Press in Europe: Time to Turn the Tide» («Ελευθερία του τύπου στην Ευρώπη: Ώρα για αλλαγή πορείας»), αναφέρεται επίσης στις δικαστικές διώξεις δημοσιογράφων για αποκαλυπτικά δημοσιεύματα τους αλλά και στην ασφάλεια τους, με αιχμή τη δολοφονία του Γιώργου Καραιβάζ.
Σε ό,τι αφορά το «Predatorgate», το Συμβούλιο της Ευρώπης καταγράφει υποθέσεις αποδεδειγμένης χρήσης των παράνομων spyware Predator και Pegasus εναντίον δημοσιογράφων στην Ελλάδα, την Ουγγαρία, τη Γαλλία και την Ισπανία, σημειώνοντας πως οι παρακολουθήσεις πλήττουν την ελευθερία της άσκησης του δημοσιογραφικού επαγγέλματος, την προστασία των δημοσιογραφικών πηγών και στοχεύουν στον εκφοβισμό των δημοσιογράφων ώστε να μην ασχολούνται με «ευαίσθητα θέματα». Διαπιστώνει δε πως «οι απαντήσεις των κυβερνήσεων σε αυτές τις αποκαλύψεις χαρακτηρίζεται από αδιαφάνεια».
«Η Ουγγαρία και η Ελλάδα είναι οι δυο χώρες στις οποίες έγιναν συστάσεις από την εξεταστική επιτροπή της Ευρωβουλής για τη χρήση των spyware (PEGA), οι οποίες κυρώθηκαν και από την Ολομέλεια στις 15 Ιουνίου του 2023» προσθέτει, καλώντας τα κράτη-μέλη να θεσμοθετήσουν την πλήρη απαγόρευση της πώλησης κι εξαγωγής τέτοιων λογισμικών (σ.σ. υπενθυμίζεται ότι από την Ελλάδα υπάρχει τουλάχιστον μια επισήμως επιβεβαιωμένη εξαγωγή του) κι ένα λεπτομερές νομικό πλαίσιο για τη χρήση του, που θα είναι συμβατό με τους ευρωπαϊκούς κανόνες προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η έκθεση κάνει, επίσης, ειδική αναφορά στην υπόθεση παρακολούθησης του δημοσιογράφου Θανάση Κουκάκη. «Στην Ελλάδα, οι ποινικές έρευνες για τη χρήση spyware για τη μόλυνση του τηλεφώνου του Θανάση Κουκάκη και άλλων δημοσιογράφων – το λεγόμενο «Predatorgate» – δεν έχουν ξεκαθαρίσει το τοπίο ούτε έχουν προσφέρει εγγυήσεις ότι η παρακολούθηση τους ήταν αναγκαία, νόμιμη και αναλογική. Επιπλέον, τον Οκτώβριο του 2023, οι ελληνικές αρχές κατηγορήθηκαν ότι υπονόμευσαν τη σχετική έρευνα της Ανεξάρτητης Αρχής για τη Διασφάλιση του Αδιάβλητου των Επικοινωνιών (ΑΔΑΕ). Οι δικαστικές αρχές, επίσης, κάλεσαν ένα πρώην και ένα νυν μέλος του ΔΣ της ΑΔΑΕ (σ.σ. αναφέρεται στους Κατερίνα Παπανικολάου και Στέφανο Γκρίτζαλη) ως υπόπτους για τη διαρροή στοιχείων της έρευνας στον Κουκάκη». Η αναφορά της δικαστικής πορείας της υπόθεσης καταλήγει με την υπενθύμιση της διαταγής της αιφνίδιας μεταφοράς της έρευνας στον εισαγγελέα του Αρείου Πάγου.
Το Συμβούλιο της Ευρώπης μοιάζει, τέλος, να μην πείθεται και από τη νομοθετική «απαγόρευση» των spyware που εισήγαγε η κυβέρνηση τον Δεκέμβριο του 2022. Υπογραμμίζει πως τα «νομικά θέματα γύρω από την παρακολούθηση δημοσιογράφων παραμένουν θολά» ενώ, την ίδια ώρα, δεν έχει τιμωρηθεί κανείς για τις παρακολουθήσεις που έχουν ήδη καταγγελθεί. Επισημαίνει επίσης πως μένει να αποδειχθεί στην πράξη αν η Ελλάδα θα εφαρμόσει τις συστάσεις που της έχουν γίνει για την προστασία του Τύπου.
Εγκαλεί και την Κομισιόν
Το Συμβούλιο της Ευρώπης, ωστόσο, αναγνωρίζει σημαντικό μερίδιο της ευθύνης για τις παραβιάσεις του κράτους δικαίου στην Κομισιόν.
Ειδικότερα για το θέμα των spyware, η έκθεση εγκαλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την αποτυχία της να λάβει τα κατάλληλα μέτρα για τα σκάνδαλα υποκλοπών με χρήση των παράνομων spyware Predator και Pegasus, με τα οποία στοχοποιήθηκαν δημοσιογράφοι, ακτιβιστές και πολιτικά πρόσωπα τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, την Ουγγαρία, τη Γαλλία και την Ισπανία.
«Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν διαθέτουν ούτε τα εργαλεία και, συχνά, ούτε την πολιτική βούληση» σημειώνει το Συμβούλιο, «για να καταδικάσουν την καταχρηστική χρήση spyware κατά δημοσιογράφων στα κράτη-μέλη της ΕΕ», συστήνοντας την άμεση θεσμοθέτηση θέσης αντιπροέδρου της Κομισιόν με το χαρτοφυλάκιο της προστασίας της ελευθερίας του Τύπου και την πολιτική δέσμευση για διάθεση προσωπικού, εργαλείων και προϋπολογισμού για την επίβλεψη της τήρησης των κανόνων δικαίου.
Το Συμβούλιο της Ευρώπης ακολουθεί, επίσης, το παράδειγμα του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου, καλώντας την Κομισιόν να ενισχύσει κατά το αντικειμενικότερο τις ετήσιες εκθέσεις της για το κράτος δικαίου, εγκαλώντας ευθέως όσα κράτη-μέλη αποτυγχάνουν να τηρήσουν τις υποχρεώσεις της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης. Προσθέτει δε πως «οι εκθέσεις θα πρέπει επίσης να περιλαμβάνουν μετρήσιμες συστάσεις ως βασικές γραμμές για τις επόμενες αξιολογήσεις».
