COVID-19 
Είναι πολύ πρόωρο αυτή την ώρα να πούμε οτιδήποτε για τη νέα τραγωδία που βρίσκεται σε εξέλιξη με δεκάδες καταστροφικά μέτωπα φωτιάς σε διάφορες περιοχές της χώρας.
Όμως, όσοι έχουν διάθεση να δουν λίγο πιο ψύχραιμα, πέρα από την οπαδική πόλωση που κυριαρχεί στη χώρα, τις τραγωδίες των πυρκαγιών και την κατάσταση του κρατικού μηχανισμού, πρέπει να δουν, και να ξαναδούν, τα δυο συγκλονιστικά ντοκιμαντέρ για την φονική πυρκαγιά στο Μάτι το 2018 με τους 100 νεκρούς, Μάτι – Φονική πυρκαγιά: Τα ντοκουμέντα μιλούν, και το Τρίγωνο της Φωτιάς για τις επίσης φονικές πυρκαγιές του 2007 στην Πελοπόννησο. Γροθιά στο στομάχι. Απέραντη θλίψη.
Και μπορεί στις μεγάλες εφετινές πυρκαγιές της Βαρυμπόμπης, της Εύβοιας και της Πελοποννήσου και αλλού να μην βιώσαμε ανάλογες ανθρώπινες απώλειες, καθώς αυτή τη φορά ο κρατικός μηχανισμός κινήθηκε αποτελεσματικά πετυχαίνοντας την έγκαιρη εκκένωση δεκάδων περιοχών, ωστόσο, ο πυρήνας του προβλήματος παραμένει. Κάθε χρόνο τρέχουμε πίσω από τις πυρκαγιές που κατακαίνε τη χώρα, καθώς, ελάχιστη είναι η μέριμνα για την πρόληψη του κακού.
Ελπίζοντας ότι η χώρα δεν θα θρηνήσει άλλα θύματα από πυρκαγιές, θα πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι κεντρικός στόχος της πυρασφάλειας δεν πρέπει να είναι το αυτονόητο να μην έχουμε ανθρώπινα θύματα αλλά το πως να αποτρέπουμε και να αντιμετωπίζουμε αποτελεσματικά καταστροφικές πυρκαγιές όπως τις εφετινές.
Ή, πιο σωστά, να μπορούμε, όταν μια πυρκαγιά ξεσπάσει, να την περιορίσουμε, να την ελέγξουμε και να την κατασβήσουμε γρήγορα. Αυτό δεν μπορεί να επιτευχθεί πάντα αλλά μπορεί να επιτευχθεί σε πολλές περιπτώσεις.
Στη χώρα μας δίνεται πολύ μεγάλη έμφαση στο κομμάτι της καταστολής και ειδικά στα εναέρια μέσα – διαθέτουμε τον μεγαλύτερο στόλο πυροσβεστικών αεροσκαφών στην Ευρώπη– και ελάχιστη προσοχή στη πρόληψη.
Περισσότερο από το 90% των δαπανών αφορά την καταστολή των πυρκαγιών ελάχιστα για τη πρόληψη και τη φύλαξη των δασών. Έτσι κάθε φορά τρέχουμε πίσω από τις φωτιές. Καταφεύγοντας παράλληλα σε θεωρίες συνομωσίας για να δικαιολογήσουμε τα αδικαιολόγητα.
Η εμπειρία του 2007 και θεωρίες συνομωσίας
Πέραν πάσης αμφιβολίας, οι πυρκαγιές που έπληξαν την Ελλάδα τον Αύγουστο του 2007 ήταν μια ακραία κατάσταση. Το κρίσιμο 4ήμερο του Αυγούστου η Πυροσβεστική Υπηρεσία έπρεπε να διαχειριστεί μια πραγματική κόλαση, με 319 πύρινα μέτωπα σε όλη τη χώρα. Όμως, στην Πελοπόννησο, ο έλεγχος χάθηκε εντελώς. Ο κρατικός μηχανισμός παρέλυσε, όπως αποτυπώνεται ανατριχιαστικά στο ντοκιμαντέρ το Τρίγωνο της Φωτιάς.
Η αποκορύφωση του δράματος σφραγίστηκε με την τόσο άδικη θυσία 69 συνανθρώπων μας που βρήκαν τραγικό θάνατο στις φλόγες, εκ των οποίων 6 παιδιά ηλικίας 5 έως 15 ετών.
Ο τότε πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής (όπως τα ΜΜΕ της Τουρκίας σήμερα) αναφέρθηκε εμμέσως πλην σαφώς σε δολιοφθορά («Τόσες πολλές εστίες φωτιάς την ίδια ώρα σε τόσα μέρη της χώρας δεν μπορεί να είναι συμπτώσεις») ενώ πολλά στελέχη και υπουργοί της τότε κυβέρνησης της ΝΔ μίλησαν ανοιχτά για «επίθεση κατά της χώρας», «ασύμμετρες απειλές», και «τρομοκρατία νέου τύπου». Μάλιστα στις έρευνες για τις πυρκαγιές η κυβέρνηση ζήτησε τη συμμετοχή και της Αντιτρομοκρατικής!
Οι θεωρίες συνομωσίας που μεταδίδονταν τότε από τα μέσα ενημέρωσης περιλάμβαναν τα πάντα: τους αναρχικούς των Εξαρχείων, ουτσεκάδες παρακρατικούς, ξένες μυστικές υπηρεσίες που «δεν συγχώρησαν ποτέ στον Καραμανλή τη ρωσική στροφή» στην εξωτερική πολιτική», στελέχη του ΠΑΣΟΚ για να υπονομεύσουν την κυβέρνηση, μεγαλοεργολάβους – οικοπεδοφάγους κ.α
Όλα αυτά βέβαια πότε δεν αποδείχθηκαν αλλά τη δουλειά τους την έκαναν με το παραπάνω απομακρύνοντας την προσοχή του κόσμου και τον δημόσιο διάλογο από την θλιβερή πραγματικότητα. Σύμφωνα με δημοσκόπηση στο τέλος Αυγούστου 2007 το 67% των ψηφοφόρων υιοθετούσαν την άποψη ότι οι πυρκαγιές συνιστούν «οργανωμένο σχέδιο κατά της χώρας».
Το μοτίβο αυτό επαναλαμβάνεται σταθερά. Και το 2018 πρωτοσέλιδο φιλοκυβερνητικής εφημερίδας, μετά την αδιανόητη τραγωδία στο Μάτι, ήταν «Στα ίχνη των εμπρηστών».
«Οι κραυγές των μικρών παιδιών»
«Οι κραυγές των μικρών παιδιών δεν θα ξεχαστούν», σημείωνε μια συγγενής των θυμάτων στην πυρκαγιά της Αρτέμιδος το 2007. Δυστυχώς όμως οι κραυγές ξεχάστηκαν. Η θυσία των μικρών παιδιών έγινε εντελώς άσκοπα.
Δύο χρόνια μετά, το 2009, τα ίδια λάθη επαναλήφθηκαν στις Πυρκαγιές της Αθήνας αλλά και άλλες περιοχές. Όπως και σε πολλές άλλες πυρκαγιές που ακολούθησαν με αποκορύφωμα την φονική πυρκαγιά στο Μάτι το 2018.
Η Ελλάδα, η διοίκηση, δεν έμαθε τίποτα από τις τραγικές εμπειρίες του 2007. Η ελληνική πολιτεία δεν προχώρησε ποτέ σε μια αποτίμηση των γεγονότων του 2007 ώστε να καταγραφεί τι δούλεψε, τι δεν δούλεψε, πού έγιναν λάθη και τι θα έπρεπε να κάνουμε στο μέλλον σε μια αντίστοιχη κατάσταση.
Ειδικοί από τις ΗΠΑ, τον Καναδά, την Κύπρο, την Πορτογαλία και άλλες χώρες πραγματοποίησαν έρευνες για τις συνθήκες και τα αίτια που οδήγησαν σε αυτή την πρωτοφανή καταστροφή το 2007. «Οι μόνοι που δεν έχουν κάνει σχετική έρευνα για να δουν τι ακριβώς έγινε, τι έφταιξε, είμαστε εμείς οι Έλληνες», όπως αναφέρουν πυροσβέστες που μετείχαν τότε στην προσπάθεια κατάσβεσης.
Οι ειδικοί είναι ξεκάθαροι. Οι περισσότερες φωτιές στην Ελλάδα προκαλούνται από παράγοντες όπως σκουπίδια στα δάση, γόπες και σπίρτα, γεωργικές εργασίες, βραχυκυκλώματα καλωδίων της ΔΕΗ, ανεξέλεγκτες – παράνομες χωματερές, ανθρώπινα λάθη και διαταραγμένα ατομα.
Έτσι έγινε το 2007 (η φωτιά ξεκίνησε από λάθος μιας γιαγιάς που τηγάνιζε ψάρια), κάπως έτσι έγινε στο Μάτι και κάπως έτσι πιθανότατα θα έγινε στη Βαρυμπόμπη, την Εύβοια και την Πελοπόννησο.
Ασφαλώς γίνονται και εμπρησμοί, ωστόσο στις περισσότερες περιπτώσεις οι καταπατητές έρχονται μετά τις φωτιές εκμεταλλευόμενοι το αναποτελεσματικό νομικό σύστημα και την ανοργανωσιά του κράτους που τους επιτρέπουν να «νομιμοποιούν» αυθαίρετα και καταπατημένες εκτάσεις. Όμως ο κανόνας στις πυρκαγιές δεν είναι οι ηθελημένοι εμπρησμοί. Ο κανόνας είναι οι πολλές «κακές στιγμές» και η επίμονη εγκατάλειψη των πραγμάτων στην τύχη.
Τα δάση ήταν, και είναι, αφημένα στην τύχη τους. Δεν υπάρχει καμία υπηρεσία (μετά την κατάργηση της Δασικής Υπηρεσίας) να φροντίζει για τη διατήρηση και ενίσχυση του δασικού οδικού δικτύου, τη δημιουργία και συντήρηση των αντιπυρικών ζωνών, να «καθαρίζει» τα δάση από απορρίμματα και υλοτόμοι οργανωμένα να απομακρύνουν την βιομάζα (ξύλο, χόρτα, υπολείμματα, κ.α.) η οποία σε περίπτωση φωτιάς μετατρέπεται σε καύσιμη ύλη.
Τίποτα από όλα αυτά που θα μπορούσαν να προλαμβάνουν και να περιορίζουν καταστροφές δεν γίνεται.
Κυβέρνηση, περιφέρειες, δήμοι, υπηρεσίες βρίσκονται σε ένα αέναο κρυφτοκυνηγητό για το ποιος έχει την αρμοδιότητα. Κρίσιμες κρατικές υπηρεσίες διοικούνται από άτομα αμφίβολων επαγγελματικών προσόντων – ικανοτήτων. Τοπική αυτοδιοίκηση που αρνείται να κάνει τα δέοντα για την πυροπροστασία και κυβερνήσεις ανίκανες να επιβληθούν στην τοπική αυτοδιοίκηση. Οικισμοί σε κατάφυτες εκτάσεις που περιμένουν μόνο από την κυβέρνηση να καθαρίσει τον τόπο τους από καύσιμη ύλη, σκουπίδια κ.α. Δεκάδες παράνομες χωματερές διάσπαρτες σε διάφορες περιοχές και ακόμα πιο ανεύθυνη συμπεριφορά από πολίτες, επαγγελματίες και επιχειρήσεις που ρυπαίνουν το περιβάλλον. Πεπαλαιωμένες υποδομές ηλεκτροδότησης. Στην εξίσωση έχει προστεθεί πλέον και η κλιματική αλλαγή.
Με όλα αυτά είναι θέμα χρόνου να εμφανιστούν οι κατάλληλες συνθήκες (ξηρασία, υψηλές θερμοκρασίες, ισχυροί άνεμοι κ.α.), η «κακή χρονιά» για να ξεσπάσουν πυρκαγιές πολύ μεγάλων διαστάσεων που ξεπερνά τις δυνατότητες οποιουδήποτε μηχανισμού κατάσβεσης, ό,τι εναέρια μέσα, οχήματα, προσωπικό, εξοπλισμό και να διαθέτει.
Και η ίδια ιστορία επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά, μια ιστορία που η χώρα μας και η δημόσια διοίκηση αρνούνται να καταλάβουν παρά τα σκληρά, επώδυνα, μαθήματα της πραγματικότητας και το δυσβάσταχτο κόστος, σε ανθρώπους και χρήματα. Και κόμματα που ασχολούνται μόνο με το πως θα πλήξουν τον αντίπαλο και θα αποκομίσουν μικροπολιτικά οφέλη.
Τα δάση αποτελούν τη φυσική μας ασπίδα έναντι των πλημμυρών, της διάβρωσης του εδάφους και της κλιματικής κρίσης, ενώ είναι οι πνεύμονες Γης και ανθρώπου. Στην Ελλάδα, αλλά και σε όλες τις χώρες με μεσογειακό κλίμα, δεν μπορεί κανείς να στοχεύσει σε μηδενισμό των δασικών πυρκαγιών, καθώς αυτές αποτελούν μέρος του φυσικού κύκλου διαδοχής ή συντήρησης κάποιων τύπων βλάστησης. Ωστόσο, λόγω της εγκατάλειψης του πρωτογενούς τομέα, της αστικοποίησης αλλά και της κλιματικής κρίσης, βλέπουμε πλέον πυρκαγιές αυξημένης έντασης και, μάλιστα, όλο και πιο συχνά. Με μεγάλες επιπτώσεις, όχι μόνο στα φυσικά οικοσυστήματα αλλά και στις ανθρώπινες κοινότητες.
Το φαινόμενο αυτό φαίνεται πως επιταχύνεται την τελευταία 20ετία, με αποτέλεσμα να προκαλούνται όλο και πιο σοβαρά προβλήματα για την κοινωνία, ενώ παράλληλα περιορίζεται και η δυνατότητα φυσικής αποκατάστασης των δασικών οικοσυστημάτων μετά από πυρκαγιές.
