Οι ηγέτες της Ρωσίας, της Τουρκίας και του Ιράν δίνουν σήμερα το «παρών» στο Τουρκμενιστάν, μια κλειστή χώρα της Κεντρικής Ασίας, η οποία τιμά τα 30 χρόνια από την επίσημη καθιέρωση της πολιτικής της ουδετερότητας με μια σπάνια διεθνή σύνοδο υψηλού επιπέδου.
Η έννοια της «μόνιμης ουδετερότητας» αποτελεί τον πυρήνα της εξωτερικής πολιτικής της πρώην σοβιετικής δημοκρατίας και έχει συμβάλει καθοριστικά στο να εξελιχθεί το Τουρκμενιστάν σε ένα από τα πιο απομονωμένα κράτη παγκοσμίως.
Στη λίστα των επισήμων προσκεκλημένων περιλαμβάνονται ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και ο Ιρανός πρόεδρος Μασούντ Πεζεσκιάν, καθώς και άλλοι ηγέτες της περιοχής, σύμφωνα με τουρκικά μέσα ενημέρωσης.
Το πολιτικό σύστημα του Τουρκμενιστάν
Το Τουρκμενιστάν, που συνορεύει με το Ιράν, το Αφγανιστάν και την Κασπία Θάλασσα, έχει γνωρίσει μόλις τρεις προέδρους από την ανεξαρτησία του το 1991, μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης.
Πρώτος ηγέτης υπήρξε ο Σαπαρμουράτ Νιγιάζοφ, ο οποίος αυτοανακηρύχθηκε «ισόβιος πρόεδρος» και «πατέρας όλων των Τουρκομάνων», κυβερνώντας τη χώρα επί 15 χρόνια μέσα από ένα αυστηρά προσωποκεντρικό καθεστώς.
Το 2006 την εξουσία ανέλαβε η οικογένεια Μπερντιμουχαμέντοφ. Ο Γκουρμπανγκούλι έγινε πρόεδρος και το 2022 παρέδωσε επίσημα τη θέση στον γιο του, Σερντάρ. Στην πράξη, ωστόσο, πατέρας και γιος συνεχίζουν να κυβερνούν από κοινού, με τον Γκουρμπανγκούλι να διατηρεί τεράστια επιρροή και να απολαμβάνει έντονη προσωπολατρία.
Έχοντας λάβει τον επίσημο τίτλο του «ηγέτη του τουρκμενικού έθνους» και το προσωνύμιο Αρκαντάγκ («προστάτης-ήρωας»), δημιούργησε μια ολόκληρη πόλη που φέρει το όνομά του, με κόστος που εκτιμάται σε πάνω από 5 δισεκατομμύρια δολάρια. Παράλληλα, ανήγειρε τεράστια χρυσά αγάλματα του εαυτού του, ενώ ο Σερντάρ προβάλλεται διαρκώς από τα κρατικά μέσα ως άξιος συνεχιστής.
Ουδετερότητα και αυστηρή απομόνωση
Το Τουρκμενιστάν συγκαταλέγεται στις πιο αδιαφανείς χώρες του πλανήτη και συχνά παρομοιάζεται με τη Βόρεια Κορέα λόγω της κλειστής του φύσης.
Από το 1995, όταν τα Ηνωμένα Έθνη αναγνώρισαν επίσημα το καθεστώς της «μόνιμης ουδετερότητας», το δόγμα αυτό αποτέλεσε θεμέλιο της εξωτερικής πολιτικής και εργαλείο εσωτερικού ελέγχου.
Στην πρωτεύουσα Ασγκαμπάτ δεσπόζει ένα Μνημείο Ουδετερότητας ύψους σχεδόν 100 μέτρων, με αρχιτεκτονική που θυμίζει πύραυλο και στην κορυφή του ένα χρυσό άγαλμα του πρώτου προέδρου.
Η πολιτική αυτή απαγορεύει στο κράτος να ενταχθεί πλήρως σε διεθνείς οργανισμούς ή στρατιωτικές συμμαχίες και αξιοποιείται για τη δικαιολόγηση της εσωστρέφειας του καθεστώτος.
Λίγο πριν από τη σύνοδο, ο Σερντάρ Μπερντιμουχαμέντοφ παρουσίασε ακόμη ένα βιβλίο, το οποίο προβλήθηκε ως «πολύτιμο δώρο προς τον λαό», υμνώντας τα πλεονεκτήματα της ουδετερότητας.
Ενέργεια, αποθέματα και γεωπολιτικές ισορροπίες
Οι στενές σχέσεις του Τουρκμενιστάν με την Κίνα, τη Ρωσία, το Ιράν και την Τουρκία βασίζονται κυρίως στις συμβάσεις φυσικού αερίου. Η χώρα διαθέτει τα τέταρτα μεγαλύτερα αποθέματα παγκοσμίως, γεγονός που της προσδίδει ιδιαίτερη γεωστρατηγική σημασία.
Παράλληλα, οργανώσεις όπως η Διεθνής Αμνηστία επισημαίνουν ότι η χώρα παραμένει ουσιαστικά κλειστή για διεθνείς ΜΚΟ, μηχανισμούς του ΟΗΕ και ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης. Οι πληροφορίες που διαρρέουν είναι περιορισμένες, ελεγχόμενες και προσανατολισμένες στην εξύμνηση της εξουσίας, σύμφωνα με τους Δημοσιογράφους Χωρίς Σύνορα.
Παρότι πλούσιο σε φυσικό αέριο, το Τουρκμενιστάν αντιμετωπίζει σοβαρή λειψυδρία, η οποία αναμένεται να επιδεινωθεί λόγω της κλιματικής αλλαγής. Το μεγαλύτερο μέρος της επικράτειας καλύπτεται από την έρημο Καρακούμ, ενώ η βαμβακοκαλλιέργεια, αν και βασικός οικονομικός πυλώνας, επιβαρύνει σημαντικά τους υδατικούς πόρους.
Η «Πύλη προς την Κόλαση» και το πρόβλημα του μεθανίου
Ένα από τα πιο γνωστά –και παράδοξα– σύμβολα της χώρας είναι ο κρατήρας Νταρβάζα, μια τεράστια εστία φωτιάς που καίει αδιάκοπα από το 1971, όταν Σοβιετικοί επιστήμονες προκάλεσαν κατά λάθος ανάφλεξη φυσικού αερίου.
Παρά τις επανειλημμένες δεσμεύσεις των αρχών να σβήσουν τη λεγόμενη «Πύλη προς την Κόλαση», η φωτιά συνεχίζει να καίει, ενώ οι εκπομπές μεθανίου παραμένουν τεράστιες. Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας, το Τουρκμενιστάν καταγράφει τις περισσότερες διαρροές μεθανίου παγκοσμίως.
Ιερά ζώα και προσωπολατρία
Ιδιαίτερη θέση στην εθνική αφήγηση κατέχουν τα άλογα Αχάλ-Τεκέ και τα σκυλιά Αλαμπάι, τα οποία έχουν αναχθεί σε σύμβολα του κράτους. Με εντολή του Γκουρμπανγκούλι έχουν ανεγερθεί αγάλματα προς τιμήν τους, ενώ τους αφιερώνονται και επίσημες γιορτές.
Ο ίδιος έχει γράψει ακόμη και τραγούδι για το αγαπημένο του άλογο, ενώ πατέρας και γιος συνηθίζουν να ανταλλάσσουν άλογα και σκύλους ως διπλωματικά δώρα με άλλους ηγέτες, εμφανιζόμενοι συχνά σε δημόσια πλάνα να τα αγκαλιάζουν.
Τι σχεδιάζουν Πούτιν, Πεζεσκιάν και Ερντογάν
Όσοι θεωρούν ότι η Τουρκία παραμένει ακλόνητος σύμμαχος της Δύσης, λόγω της συμμετοχής της στο ΝΑΤΟ και της επιδίωξης ένταξης σε ευρωπαϊκά αμυντικά σχήματα, πιθανότατα παραβλέπουν την πραγματικότητα.
Η παρουσία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δίπλα στον Βλαντίμιρ Πούτιν και τον Μασούντ Πεζεσκιάν σε μια νέα «Αστάνα», αυτή τη φορά σε ουδέτερο έδαφος, δείχνει ότι το διακύβευμα δεν είναι πλέον η Συρία, αλλά ο έλεγχος των διαδρομών μεταφοράς των τεράστιων αποθεμάτων φυσικού αερίου του Τουρκμενιστάν.
Παρά τις δηλώσεις Τούρκων αξιωματούχων ότι η Άγκυρα θα μπορούσε να ενισχύσει την ευρωπαϊκή άμυνα απέναντι στη Ρωσία, εύλογα τίθεται το ερώτημα: είναι ρεαλιστικό να πιστεύει κανείς ότι η Τουρκία θα πολεμήσει για την Ευρώπη;
Η ιστορία δείχνει το αντίθετο, ενισχύοντας τις φωνές που χαρακτηρίζουν τον Ερντογάν «Δούρειο Ίππο» της Μόσχας εντός ΝΑΤΟ και Ευρώπης.
Κάντε like στη σελίδα μας στο facebook για να μαθαίνετε όλα τα νέα