COVID-19 
Όλο και πιο ανησυχητικά γίνονται τα ευρήματα για την κλιματική κρίση, με τους επιστήμονες να κρούουν το «καμπανάκι» για επείγουσα δράση προκειμένου να αναστραφεί η υπερθέρμανση, κάτι που -όπως αναφέρουν- είναι εφικτό.
Αναλυτικότερα, σύμφωνα με τα νέα στοιχεία της υπηρεσίας της Ε.Ε για το κλίμα, η υπερθέρμανση του πλανήτη ξεπέρασε τους 1,5 βαθμούς Κελσίου για ένα ολόκληρο έτος. Με λίγα λόγια, ο πλανήτης μας δεν ήταν ποτέ τόσο θερμός από την έναρξη της βιομηχανικής επανάστασης και μετά.
Όπως σημειώνει σε δημοσίευμά του το BBC, οι παγκόσμιοι ηγέτες δεσμεύθηκαν το 2015 να προσπαθήσουν να περιορίσουν τη μακροπρόθεσμη άνοδο της θερμοκρασίας στους 1,5 C, κάτι που θεωρείται κρίσιμο για την αποφυγή των πιο καταστροφικών επιπτώσεων.
Και μπορεί αυτή η νέα εξέλιξη να μην παραβιάζει ακόμα τη «Συμφωνία του Παρισιού», ωστόσο, φέρνει τον πλανήτη πιο κοντά στην υπέρβαση των στόχων μακροπρόθεσμα.
Από την πλευρά τους, οι επιστήμονες υπογραμμίζουν ότι η κλιματική κατάρρευση δεν αναπόφευκτη, καθώς η επείγουσα δράση για τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα μπορεί να επιβραδύνει την αύξηση της θερμοκρασίας.
«Η υπέρβαση του ορίου του 1,5 βαθμού κατά μέσο όρο είναι σημαντική» τονίζει η καθηγήτρια Liz Bentley, διευθύνουσα σύμβουλος της Βασιλικής Μετεωρολογικής Εταιρείας. «Είναι άλλο ένα βήμα προς τη λάθος κατεύθυνση. Αλλά ξέρουμε τι πρέπει να κάνουμε», προσθέτει.
Ο περιορισμός της μακροπρόθεσμης υπερθέρμανσης κατά 1,5 C πάνω από τα «προβιομηχανικά» επίπεδα -δηλαδή πριν οι άνθρωποι αρχίσουν να καίνε μεγάλες ποσότητες ορυκτών καυσίμων- έχει γίνει βασικό σύμβολο των διεθνών προσπαθειών για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Η έκθεση – ορόσημο του ΟΗΕ
Μια έκθεση ορόσημο του ΟΗΕ το 2018 ανέφερε ότι οι κίνδυνοι από την κλιματική αλλαγή -όπως οι έντονοι καύσωνες, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας και η απώλεια της άγριας ζωής- ήταν πολύ υψηλότεροι στους 2 βαθμούς Κελσίου από ό,τι στους 1,5 C.
Ωστόσο, οι θερμοκρασίες συνέχισαν να αυξάνονται με ανησυχητικό ρυθμό, σύμφωνα με στοιχεία της υπηρεσίας κλιματικής αλλαγής Copernicus (C3S) της Ε.Ε από το περασμένο έτος, όπως απεικονίζονται στο παρακάτω γράφημα. Κατά την περίοδο από τον Φεβρουάριο του 2023 έως τον Ιανουάριο του 2024 η υπερθέρμανση έφτασε τους 1,52 βαθμούς Κελσίου.
Και μπορεί τα αποτελέσματα ερευνητικών ομάδων να διαφέρουν ελαφρώς για το πόσο ακριβώς έχουν αυξηθεί οι θερμοκρασίες, ωστόσο, όλες συμφωνούν ότι ο κόσμος βρίσκεται μακράν στην πιο ζεστή του περίοδο από τότε που ξεκίνησαν οι καταγραφές – και πιθανότατα για πολύ περισσότερο.
Παράλληλα, στην επιφάνεια της θάλασσας καταγράφεται επίσης η υψηλότερη μέση θερμοκρασία που έχει διαπιστωθεί ποτέ – ακόμη ένα σημάδι των διαστάσεων της κλιματικής κρίσης.
Γιατί έσπασε το «φράγμα» του 1,5 C το 2023
Η μακροπρόθεσμη τάση αύξησης της θερμοκρασίας οφείλεται αναμφισβήτητα στις ανθρώπινες δραστηριότητες – κυρίως στην καύση ορυκτών καυσίμων, η οποία απελευθερώνει αέρια που θερμαίνουν τον πλανήτη, όπως το διοξείδιο του άνθρακα. Αυτό είναι επίσης υπεύθυνο για τη μεγάλη άνοδο της θερμοκρασίας κατά το 2023.
Τους τελευταίους μήνες, ένα φυσικό φαινόμενο της θέρμανσης του κλίματος γνωστό ως Ελ Νίνιο έδωσε περαιτέρω ώθηση στις θερμοκρασίες, αν και συνήθως το κάνει μόνο κατά περίπου 0,2 C.
Οι μέσες παγκόσμιες θερμοκρασίες του αέρα άρχισαν να υπερβαίνουν τους 1,5 βαθμούς Κελσίου σχεδόν σε καθημερινή βάση το δεύτερο εξάμηνο του 2023, όταν άρχισε να εμφανίζεται το Ελ Νίνιο, και αυτό συνεχίστηκε μέχρι το 2024.
Το τέλος των συνθηκών Ελ Νίνιο αναμένεται σε λίγους μήνες, κάτι που θα μπορούσε να επιτρέψει στις παγκόσμιες θερμοκρασίες να σταθεροποιηθούν προσωρινά και στη συνέχεια να μειωθούν ελαφρά, πιθανώς κάτω από το όριο του 1,5 βαθμούς Κελσίου.
Όμως, ενώ οι ανθρώπινες δραστηριότητες συνεχίζουν να αυξάνουν τα επίπεδα των αερίων που θερμαίνουν την ατμόσφαιρα, οι θερμοκρασίες θα συνεχίσουν να αυξάνονται τελικά τις επόμενες δεκαετίες.
Μπορούμε να γυρίσουμε το «παιχνίδι»;
Με τον τρέχοντα ρυθμό εκπομπών, ο στόχος του Παρισιού για περιορισμό της υπερθέρμανσης στους 1,5 βαθμούς Κελσίου -ως μακροπρόθεσμος μέσος όρος και όχι μέσος όρος για ένα έτος- θα μπορούσε να παραβιαστεί την επόμενη δεκαετία.
Αυτό θα ήταν ένα εξαιρετικά αρνητικό ορόσημο, αλλά οι επιστήμονες σημειώνουν ότι δεν θα σηματοδοτούσε το τέλος του κόσμου.
Όπως και να έχει, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής θα συνεχίσουν να επιταχύνονται, με κάθε μικρή αύξηση της θερμοκρασίας – κάτι που μας έδωσε μια γεύση τους τελευταίους 12 μήνες με τους ακραίους καύσωνες, τις ξηρασίες, τις πυρκαγιές και τις πλημμύρες.
Μισός επιπλέον βαθμός στη θερμοκρασία, δηλαδή από 1,5 C έως 2 C, αυξάνει επίσης πολύ τους κινδύνους να ξεπεραστούν τα «σημεία καμπής».
Αυτά τα σημεία αποτελούν το «κατώφλι» του κλιματικού συστήματος, το οποίο εάν ξεπεραστεί, θα μπορούσε να οδηγήσει σε γρήγορες και δυνητικά μη αναστρέψιμες αλλαγές.
Για παράδειγμα, εάν τα στρώματα πάγου της Γροιλανδίας και της Δυτικής Ανταρκτικής περάσουν ένα σημείο καμπής, η κατάρρευσή τους θα μπορούσε να προκαλέσει καταστροφική άνοδο στην παγκόσμια στάθμη της θάλασσας τους επόμενους αιώνες.
Αλλά οι ερευνητές υπογραμμίζουν ότι οι άνθρωποι μπορούν ακόμα να κάνουν τη διαφορά και να προλάβουν τέτοιου είδους δραματικές εξελίξεις. Άλλωστε, ο πλανήτης έχει σημειώσει μία κάποια πρόοδο με τις πράσινες τεχνολογίες, όπως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τα ηλεκτρικά οχήματα που ανθούν σε πολλά μέρη του κόσμου.
Αυτό σημαίνει ότι ορισμένα από τα χειρότερα σενάρια υπερθέρμανσης κατά 4 βαθμούς Κελσίου ή περισσότερο αυτόν τον αιώνα -που θεωρούνταν πιθανά πριν από μια δεκαετία- θεωρούνται πλέον πολύ λιγότερο πιθανά, με βάση τις τρέχουσες πολιτικές και δεσμεύσεις.
Και ίσως το πιο ενθαρρυντικό από όλα είναι ότι εξακολουθεί να επικρατεί η θεωρία ότι ο κόσμος θα σταματήσει να θερμαίνεται μόλις φτάσουμε σε μηδενικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Η ουσιαστική μείωση κατά το ήμισυ των εκπομπών αυτή τη δεκαετία θεωρείται ιδιαίτερα κρίσιμη.
«Αυτό σημαίνει ότι μπορούμε τελικά να ελέγξουμε πόση υπερθέρμανση βιώνει ο κόσμος, με βάση τις επιλογές μας ως κοινωνία και ως πλανήτης», λέει ο Zeke Hausfather, επιστήμονας του κλίματος στην αμερικανική ομάδα Berkeley Earth.
«Η καταστροφή δεν είναι αναπόφευκτη».
