Στις 4 Απριλίου 1949 ιδρύθηκε ο Οργανισμός του Βορειοατλαντικού Συμφώνου (NATO), μια στρατιωτική συμμαχία που στόχο είχε την από κοινού άμυνα των δυτικών χωρών ενάντια σε κάθε εξωτερική απειλή, ιδιαίτερα από τη Σοβιετική Ένωση. Τα ιδρυτικά μέλη ήταν δώδεκα: Βέλγιο, Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, Δανία, Ηνωμένες Πολιτείες, Ισλανδία, Ιταλία, Καναδάς, Λουξεμβούργο, Νορβηγία, Ολλανδία και Πορτογαλία.
Για όσους δεν το γνωρίζουν, το ΝΑΤΟ γεννήθηκε για να αντιμετωπίσει τη σοβιετική απειλή» και για αυτό παλαιότερα αποκαλούνταν και «παιδί του Στάλιν».
Η Μεταπολεμική Ευρώπη και η ανάγκη για Συμμαχία
Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Δυτική Ευρώπη βρισκόταν σε οικονομική παρακμή και οι στρατοί της είχαν αποδυναμωθεί. Την ίδια στιγμή, σε χώρες όπως η Γαλλία και η Ιταλία, τα κομμουνιστικά κόμματα αποκτούσαν πολιτική δύναμη. Από την άλλη πλευρά, η Σοβιετική Ένωση ενίσχυε την επιρροή της στην Ανατολική Ευρώπη, εγκαθιστώντας φιλοσοβιετικά καθεστώτα και διατηρώντας ισχυρή στρατιωτική παρουσία.
Ο Ουίνστον Τσόρτσιλ σε μια ιστορική του ομιλία στο Φούλτον των ΗΠΑ (1946) αναφέρθηκε στο «Σιδηρούν Παραπέτασμα», δίνοντας μια συμβολική διάσταση στον διαχωρισμό Ανατολής και Δύσης.
ΝΑΤΟ: Το Δόγμα Τρούμαν και η ενίσχυση της άμυνας
Το 1947, οι ΗΠΑ εξήγγειλαν το Δόγμα Τρούμαν, προσφέροντας βοήθεια σε χώρες που αντιμετώπιζαν απειλή από τον κομμουνισμό – με την Ελλάδα και την Τουρκία να είναι από τις πρώτες που ενισχύθηκαν. Λίγο αργότερα, η Συνθήκη των Βρυξελλών του 1948 ένωσε τη Βρετανία, τη Γαλλία και τις Κάτω Χώρες σε αμυντική συμφωνία, όμως η ανάγκη για έναν ευρύτερο οργανισμό κατέληξε στην ίδρυση του ΝΑΤΟ.
Η ενταξιακή πορεία της Ελλάδας
Η Ελλάδα εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ στις 18 Φεβρουαρίου 1952, ταυτόχρονα με την Τουρκία. Η κυβέρνηση Πλαστήρα-Βενιζέλου χρησιμοποίησε το αντικομμουνιστικό της προφίλ για να εξασφαλίσει την ένταξη. Συμβολικά, εκείνες τις μέρες ξεκινούσε και η δίκη κομμουνιστών – ανάμεσά τους και του Νίκου Μπάτση – που κατέληξε σε θανατικές καταδίκες.
Παρά την προσχώρηση, οι οικονομικές προσδοκίες της Αθήνας για αμερικανική ενίσχυση έμειναν σε υποσχέσεις. Η φιλοδοξία για έναν στρατηγικό άξονα Ελλάδας-Τουρκίας-Βελιγραδίου-Ρώμης κατέρρευσε, ενώ οι ναυτικές δυνάμεις Ελλάδας και Τουρκίας τέθηκαν υπό κοινή διοίκηση στο Αιγαίο.
Αναστολή ευμμετοχής και επανένταξη
Η Ελλάδα αποχώρησε από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ στις 14 Αυγούστου 1974, μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Η κυβέρνηση Καραμανλή θεώρησε ότι το ΝΑΤΟ απέτυχε στον ρόλο του, επιτρέποντας πολεμική ενέργεια από μέλος του εναντίον άλλου μέλους.
Το 1980, λίγο πριν την είσοδο της Ελλάδας στην ΕΟΚ, η κυβέρνηση Ράλλη ανακοίνωσε την επιστροφή της χώρας στο ΝΑΤΟ. Ωστόσο, αυτή η απόφαση συνάντησε αντιδράσεις – το ΠΑΣΟΚ και το ΚΚΕ τάχθηκαν κατά, ενώ το γνωστό σύνθημα «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο» κυριαρχούσε στην πολιτική ρητορική.
Η διεύρυνση του ΝΑΤΟ
Η επέκταση της Συμμαχίας συνεχίστηκε με τον καιρό. Το 1982 εντάχθηκε η Ισπανία και το 1999 προσχώρησαν η Ουγγαρία, η Πολωνία και η Τσεχία. Το 2004 ακολούθησε μεγάλη διεύρυνση με τις Βουλγαρία, Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία, Ρουμανία, Σλοβακία και Σλοβενία.
Ακολούθησαν η Αλβανία και η Κροατία το 2009, το Μαυροβούνιο το 2017 και η Βόρεια Μακεδονία το 2020. Το 2023 εντάχθηκε η Φινλανδία και τον Μάρτιο του 2024 η Σουηδία, η οποία έγινε το 32ο μέλος.
Κρίσεις και κριτικές στο ρόλο του ΝΑΤΟ
Η μεγαλύτερη κρίση στη λειτουργία του ΝΑΤΟ καταγράφηκε το 2003, με τον πόλεμο στο Ιράκ. Οι ΗΠΑ και η Βρετανία προχώρησαν σε επέμβαση παρά τις αντιρρήσεις άλλων μελών όπως η Γαλλία και η Γερμανία.
Ο καθηγητής Θάνος Κακουριώτης («tovima.gr», 19/12/2019) γράφει ότι το ΝΑΤΟ μετατράπηκε από αμυντικό οργανισμό σε επιθετικό εργαλείο παρέμβασης μετά την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού το 1989. Οι επεμβάσεις στη Βοσνία, το Κόσοβο, το Αφγανιστάν και τη Λιβύη έγιναν – όπως αναφέρει – χωρίς επαρκή νομική κάλυψη, λειτουργώντας «ενάντια στο Διεθνές Δίκαιο».
Η ιστορία του ΝΑΤΟ αντικατοπτρίζει τις γεωπολιτικές ισορροπίες του 20ού και 21ου αιώνα. Από την ιδρυτική του ανάγκη για άμυνα απέναντι στον κομμουνισμό, μέχρι τη σημερινή του μορφή, η Συμμαχία έχει δεχτεί κριτικές, έχει ανανεωθεί, έχει διευρυνθεί. Η Ελλάδα, αν και με διακυμάνσεις, παραμένει μέλος του, παρακολουθώντας τις εξελίξεις σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο.
Κάντε like στη σελίδα μας στο facebook για να μαθαίνετε όλα τα νέα