COVID-19 
Της Καλλιόπης Χαραλαμποπούλου
Οι ποντιακοί χοροί γοητεύουν και τους κατοίκους της χώρας του «ανατέλλοντος ηλίου». Σε αυτό το συμπέρασμα κατέληξαν εκπρόσωποι του πολιτιστικού ποντιακού συλλόγου Καλαμαριάς «Μίθριοι» που επισκέφθηκαν την Ιαπωνία και δίδαξαν στο πανεπιστήμιο του Κιότο ποντιακούς χορούς.
Το Κιότο που ήταν πρωτεύουσα της Ιαπωνίας για περισσότερο από 1.000 χρόνια, έχει πληθυσμό 1.500.000 κατοίκους. Ένας Ιάπωνας μεταπτυχιακός φοιτητής στο ΑΠΘ που εντυπωσιάστηκε από τους ποντιακούς χορούς στη Θεσσαλονίκη, κάλεσε τους χοροδιδασκάλους του πολιτιστικού συλλόγου «Μίθριοι» να επισκεφθούν τη χώρα του για να τους μυήσουν στη μαγεία αυτών των πανάρχαιων χορών.
Η πρόεδρος του συλλόγου Φωτεινή Τζιδημοπούλου μιλώντας στη «ΜτΚ» τόνισε ότι δέχθηκαν αμέσως την πρόσκλησή του γιατί στόχος είναι όχι μόνο η διάσωση του ποντιακού πολιτισμού αλλά και η διάδοσή του σε κάθε γωνιά του πλανήτη.
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι ούτε και κ. Τζιδημοπούλου έχει ποντιακή καταγωγή!
«Καταγωγή από τον Πόντο δεν έχω» λέει χαρακτηριστικά η ίδια και συνεχίζει: «Είμαι από το Τρανόβαλτο Κοζάνης, ντόπια, με καταβολές από την Ήπειρο. Η μόνη επαφή μου με το ποντιακό στοιχείο ήταν μέσα από τη μουσική… Την ψυχή του Πόντου, ωστόσο, την ένιωσα περισσότερο εκεί που χτυπά η καρδιά των ανθρώπων του, στο χορό. Το χορό με τους ανθρώπους εκείνους της τρίτης και τέταρτης γενιάς που συνεχίζουν να κουβαλούν την προσφυγιά στο πετσί τους, παρόλο που έχει περάσει ένας αιώνας.
Καταλυτική για μένα ήταν η συμμετοχή μου, ως μέλος του χορευτικού των «Μιθρίων», στο φεστιβάλ ποντιακών χορών της ΠΟΕ. Εκεί ένιωσα κομμάτι μίας μυσταγωγίας, όπου ενώνονται οι ψυχές σε μία, αυτήν της ποντιακής. Αυτό είναι που με συγκίνησε, διαφορετικοί άνθρωποι, άγνωστοι οι περισσότεροι μεταξύ τους, γίνονται ένα. Αυτό έγινε η αφορμή για να αναζητήσω περισσότερα στοιχεία, περισσότερες πληροφορίες για την ιστορία και τη λαογραφία των Ελλήνων του Πόντου. Μπορεί να μην έχω καταγωγή αλλά θέλω να πιστεύω πως έχω αποκτήσει ποντιακή ψυχή».
Πώς πήρατε την πρωτοβουλία να πάτε μέχρι την Ιαπωνία για να μεταδώσετε τους ποντιακούς χορούς;
Όλα ξεκίνησαν με τη συνάντησή μας, πριν από τέσσερα χρόνια, με τον κ. Kosuke Fukuda, Ιάπωνα φιλέλληνα, μεταπτυχιακό φοιτητή, τότε, του Τμήματος Φιλοσοφίας του ΑΠΘ. Βλέποντας τον ενθουσιασμό και την αγάπη του για τον ελληνικό πολιτισμό και ιδιαίτερα για τον ποντιακό, προσπαθήσαμε να βρούμε έναν τρόπο να επικοινωνήσουμε την ιστορία και τον πολιτισμό του Ποντιακού ελληνισμού στους συμπατριώτες του.
Έτσι, με τη διαμεσολάβηση του κ. Fukuda, ήρθαμε σε επαφή με το Πανεπιστήμιο του Κιότο και ξεκινήσαμε συζητήσεις για τη διεξαγωγή συνεδρίου με αυτό το θέμα. Μετά από συνεχείς αναβολές λόγω κορονοϊού, καταφέραμε το Σεπτέμβριο του 2022 να διοργανώσουμε προσυνέδριο και αυτό λόγω των περιορισμών που ίσχυαν ακόμα στη χώρα (επιτρεπόταν περιορισμένος αριθμός ατόμων σε εσωτερικό χώρο). Οι δύο χοροδιδάσκαλοι του συλλόγου κ. Παναγιώτης και Μπάμπης Κυρμανίδης ταξίδεψαν στην Ιαπωνία.
Στο πλαίσιο του προσυνεδρίου δίδαξαν στους φοιτητές της φιλοσοφικής σχολής του Κιότο, την ποντιακή λύρα και τους ποντιακούς χορούς, έγινε αναφορά στην παραδοσιακή ποντιακή ενδυμασία και προβλήθηκε ντοκιμαντέρ για την ιστορία του Πόντου. Οι χοροδιδάσκαλοί μας έκαναν εξαιρετική δουλειά, μία σύντομη αλλά περιεκτική προβολή της ποντιακής παράδοσης.
Αρωγός σε αυτή μας τη δράση με συμβουλευτικό και ιστορικό υλικό ήταν η Έδρα Ποντιακών Σπουδών του ΑΠΘ και προσωπικά ο επιστημονικός συνεργάτης της δρ Θεοδόσης Κυριακίδης.
Μιλήστε μας για τον σύλλογο «Μίθριοι». Πότε ιδρύθηκε και τι στόχους έχετε;
Οι «Μίθριοι» ιδρύθηκαν το 2004 και εδρεύουν στο δήμο Καλαμαριάς. Είναι σύλλογος εγγεγραμμένος στο Μητρώο Πολιτιστικών Φορέων του υπουργείου Πολιτισμού. Στόχος μας είναι η διατήρηση, η διάδοση και η προβολή της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.
Ο σύλλογος διαθέτει χορευτικά τμήματα όλων των ηλικιών και βαθμίδων, καθώς και χορευτικό τμήμα παραστάσεων αποτελούμενο από έμπειρους χορευτές. Λειτουργεί τμήμα εκμάθησης ποντιακής λύρας. Διατηρεί τμήμα λαογραφίας και καταγραφής της ιστορίας των Ελλήνων του Πόντου. Διαθέτει επίσης πλούσιο βεστιάριο παραδοσιακών ενδυμασιών, ακριβή αντίγραφα ενδυμασιών του Πόντου.
Στο παρελθόν ο σύλλογος συμμετείχε στο διεθνές φεστιβάλ παραδοσιακών χορών στο Πεκίνο (Κίνα) το 2012, στην εκδήλωση της Ένωσης Ποντιακών Σωματείων των χωρών της Πρώην Σοβιετικής Ένωσης στο Κρεμλίνο το 2016 και στη μεγάλη παρέλαση για την 25η Μαρτίου στην Τάιμς Σκουέρ της Νέας Υόρκης, προσκεκλημένοι της Ομοσπονδίας Ποντιακών Σωματείων Καναδά και Αμερικής το 2019.
Την περίοδο της πανδημίας του κορονοϊού οι δράσεις μας έγιναν διαδικτυακές, αλλά ξεκινήσαμε δριμύτεροι όταν μας το επέτρεψαν οι συνθήκες. Έτσι, αρχίσαμε τη διαδικασία αδελφοποίησης με τον Καλλιτεχνικό και Πολιτιστικό σύλλογο του Νόβι Σαντ της Σερβίας KUD Svetozar Marković, τον Σεπτέμβριος του 2021. Με αυτή την αφορμή, φιλοξενήσαμε την υπουργό Πολιτισμού της Αυτόνομης Σερβικής Επαρχίας της Βοϊβοντίνας στην Καλαμαριά το Νοέμβριο του 2021.
Το 2021, επίσης, ο σύλλογος δημιούργησε τμήμα εκμάθησης του εθιμικού δρώμενου των Μωμόγερων σε συνεργασία με το Ελληνικό Σωματείο διάσωσης και διάδοσης της Πολιτιστικής μας Κληρονομιάς «Οι Μωμόγεροι».
Κάναμε επίτιμο μέλος του συλλόγου μας τον Ιταλό νομπελίστα φυσικής Τζόρτζιο Παρίζι, τον οποίο και προσκαλέσαμε να μας επισκεφτεί.
Συνεργαστήκαμε με τέσσερις φορείς του δήμου Καλαμαριάς πάνω σε μία προσωπική μου καλλιτεχνική πρόταση και το αποτέλεσμα ήταν το «Πάρθεν», η κεντρική εκδήλωση του δήμου στο Κυβερνείο 29 Μαΐου, κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του Πατριάρχη Βαρθολομαίου.
Με το σωματείο «Οι Μωμόγεροι» συνεργαστήκαμε στην παράσταση «Ρεμπέτικο… η κραυγή των προσφύγων» στο Κυβερνείο στις 5 Σεπτεμβρίου, στο πλαίσιο του θεσμού του «Παρ’ αθιν’ αλός» και τα 100 χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή.
Επίσης σε συνεργασία με το σωματείο «Οι Μωμόγεροι» κάναμε στις 3 Ιανουαρίου του 2023 το εθιμικό δρώμενο των Μωμόγερων στην Καλαμαριά ενώ στις 8 Ιανουαρίου του 2023 διοργανώσαμε ημερίδα για τους ποντιακούς χορούς στο Δημοτικό θέατρο «Μελίνα Μερκούρη».
Οι περισσότεροι σύλλογοι ασχολούνται με τους παραδοσιακούς χορούς και τους παρουσιάζουν εντός των συνόρων. Εσείς πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με το εξωτερικό;
Ο σύλλογός μας ασχολείται με τους παραδοσιακούς χορούς και συμμετέχουμε με μεγάλη χαρά σε φεστιβάλ και εκδηλώσεις εντός της Ελλάδας. Δεν κάνουμε όμως μόνο αυτό ή τουλάχιστον προσπαθούμε να μην κάνουμε μόνο αυτό. Ο σύλλογος είναι οι άνθρωποι, τα μέλη του, αλλάζει, μεταλλάσσει και διαφοροποιεί τους στόχους ανάλογα με αυτούς. Κάθε δ.σ. αφήνει το δικό του αποτύπωμα. Έτσι και εμείς οδηγηθήκαμε από προσωπικά βιώματα και εμπειρίες. Αποφασίσαμε πως βασικός στόχος του συλλόγου θα πρέπει να είναι η εξωστρέφεια.
Η εξωστρέφεια δεν είναι ένας επιτηδευμένος στόχος αλλά μία ανάγκη. Ανάγκη που προκύπτει από το γεγονός ότι δεν τα έχουμε όλα επομένως θα πρέπει να συνεργαστούμε με άλλους για να εμπλουτίσουμε πεδία ενασχόλησης. Αυτό μας κάνει περισσότερο προσιτούς, χωρίς να χάνεται η να αλλοιώνεται η ποντιακή μας ταυτότητα.
Έτσι λοιπόν οδηγηθήκαμε στην αδελφοποίηση με σύλλογο της Σερβίας, στο προσυνέδριο της Ιαπωνίας και στη δημιουργία ιαπωνικής ομάδας φίλων των Μιθρίων, αλλά και στο να έχουμε ως επίτιμο μέλος μας τον Ιταλό νομπελίστα φυσικής Τζιόρτζιο Παρίζι (Giorgio Parisi).
Τι εντυπώσεις αποκομίσατε από τους Γιαπωνέζους;
Δυστυχώς δεν ήμουν στην αποστολή που επισκέφτηκε την Ιαπωνία. Θα σας μεταφέρω όμως την εικόνα που έχω από τις διαδικτυακές μας συνδέσεις, από το οπτικοακουστικό υλικό και από αυτά που μοιράστηκαν μαζί μου οι χοροδιδάσκαλοι. Από την πρώτη στιγμή οι συμμετέχοντες Ιάπωνες φοιτητές έδειξαν τον ενθουσιασμό τους και το μεγάλο ενδιαφέρον τους για τον παραδοσιακό μας πολιτισμό. Ειδικά για τη μουσική και το χορό, όπου, όπως μαρτυρούν και τα βίντεο, έμαθαν πολύ γρήγορα το βηματισμό. Ο ενθουσιασμός τους αποτυπώνεται και στο γεγονός ότι κατά τη διάρκεια του προσυνεδρίου 28 φοιτητές εγγράφηκαν μέλη του συλλόγου.
Ο χοροδιδάσκαλος κ. Κυρμανίδης μου είπε πως αισθάνθηκε τόσο περήφανος που έβλεπε Ιάπωνες να χορεύουν τους χορούς «τικ», «ομάλ» και «κότσαρι»… Το πρώτο που ευχήθηκε ήταν να μας δοθεί η δυνατότητα αυτοί οι άνθρωποι, οι μη Πόντιοι, οι μη Έλληνες, να χορέψουν ποντιακά κάποια στιγμή στην Ελλάδα.
Εννοείται πως προσπαθούμε να συντηρήσουμε τον ενθουσιασμό αυτής της ομάδας έχοντας ανοιχτό δίαυλο επικοινωνίας μαζί τους.
Πώς αισθάνεστε όταν βλέπετε ξένους να θαυμάζουν τον ελληνικό πολιτισμό;
Είχα την τύχη να ζήσω πολλά χρόνια στο εξωτερικό λόγω των σπουδών μου, αλλά και να ταξιδέψω αργότερα με τη δουλειά μου.
Παρατήρησα λοιπόν, ότι ξεκινώντας από την αρχαία ελληνική παιδεία και φτάνοντας στον εξωστρεφή χαρακτήρα των σύγχρονων Ελλήνων, υπάρχει μία εξαιρετική προσέγγιση, που με κάνει περήφανη αφενός και με οδηγεί να δημιουργήσω περισσότερες ευκαιρίες αφετέρου, ώστε στον τομέα του πολιτισμού αυτή η υπέροχη ώσμωση και η αλληλεπίδραση μεταξύ των ανθρώπων να είναι συχνότερη.
Στην Ελλάδα υπάρχει ανάλογο ενδιαφέρον για τον πολιτισμό και την ιστορία μας;
Θα ήθελα πριν από όλα να καταθέσω τη δική μου εμπειρία από τον χώρο της παράδοσης. Ο χώρος αυτός έχει αγνούς ανθρώπους, άμεσους, δοτικούς. Όλοι οι πολιτιστικοί σύλλογοι επιτελούν σπουδαίο έργο, είναι θεματοφύλακες της παράδοσης, διατηρούν και διαδίδουν την πολιτιστική μας κληρονομιά και αυτό δεν είναι μόνο οι χοροί. Τα μέλη των συλλόγων προσφέρουν εθελοντικά με ανιδιοτέλεια και φιλοτιμία.
Πέρσι με αφορμή τις επετειακές εκδηλώσεις που προετοίμαζε ο δήμος Καλαμαριάς είχα την τύχη να συνεργαστώ με προέδρους και μέλη όλων των Πολιτιστικών Συλλόγων της Καλαμαριάς. Εκτός των άλλων, αυτό που με χαρά διαπίστωσα είναι πως το επίπεδο των ανθρώπων που ασχολείται με τον παραδοσιακό πολιτισμό είναι ιδιαίτερα υψηλό. Δεν ήταν τυχαίο το πλήθος και η ποιότητα των εκδηλώσεων κατά τη διάρκεια του επετειακού έτους «1922-2022).
Επομένως, για να απαντήσω και στο ερώτημά σας, παρότι υπάρχουν άνθρωποι που αγαπούν και προσφέρουν εθελοντικά στον πολιτισμό παρατηρώ να μειώνεται το ενδιαφέρον του κόσμου και ιδιαίτερα των νέων. Αυτό (το ενδιαφέρον) πολύ φοβάμαι ότι σταματάει στους χορούς ή ότι άλλο μας διασκεδάζει.
Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια;
Το 2022 ήταν μία πλούσια πολιτιστική χρονιά για εμάς. Ξεκινήσαμε το 2023 με τους Μωμόγερους και την ημερίδα για τους ποντιακούς χορούς. Συνεχίζουμε με την ανάδειξη της ποντιακής γαστρονομίας, σε συνεργασία με γνωστή αλυσίδα σούπερ μάρκετ. Κάθε Σάββατο, από τις 28 Ιανουαρίου έως και τις 18 Φεβρουαρίου, θα μαγειρεύουμε ποντιακά εδέσματα στο χώρο του κεντρικού τους καταστήματος στην Καλαμαριά. Οργανώνουμε τα επόμενα βήματα για την διοργάνωση συνεδρίου, αυτή τη φορά, στο Κιότο της Ιαπωνίας σε συνεργασία με την Έδρα Ποντιακών Σπουδών του ΑΠΘ.
Εργαζόμαστε πάνω σε ένα σχέδιο που θα καταθέσουμε στην αντιδημαρχία Παιδείας του δήμου Καλαμαριάς για την προβολή και ανάδειξη ως ιστορικού γεγονότος σε όλες τις σχολικές δομές του δήμου την Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου. Όχι ως επετειακή ανάγκη, αλλά θέλουμε και προσβλέπουμε τα παιδιά μας να γίνουν κοινωνοί της ιστορίας μας. Σε αυτό θα προσκληθούν να συνδράμουν και όλα τα ποντιακά σωματεία που εδρεύουν στην Καλαμαριά.
