COVID-19 
Δομικές αλλαγές, όχι μόνο για τον προϋπολογισμό του 2023, αλλά και για τους προϋπολογισμούς της επόμενης τετραετίας, φέρνουν οι πρωτοφανείς καταστροφές που προκάλεσε στη Θεσσαλία η καταιγίδα “Daniel”, η οποία πρόσθεσε με τον πιο επίσημο τρόπο στους δημόσιους λογαριασμούς το κεφάλαιο “πρόληψη και αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών”.
Δύο χρόνια νωρίτερα, το 2021, η αποκατάσταση των ζημιών της καταιγίδας “Ιανός” κόστισε περίπου 1 δισ., με τις δόσεις των αποζημιώσεων στους πληγέντες να καταβάλλονται ακόμα και το 2023. Τότε η κάλυψη των ζημιών ήταν πιο άνετη, αφού η εφαρμογή της ρήτρας συνολικής διαφυγής είχε αναστείλει τους δημοσιονομικούς στόχους και κανείς δεν ανησυχούσε σοβαρά για το μέγεθος του ελλείμματος και του χρέους.
Η καταιγίδα “Daniel”, όμως, έχει τελείως διαφορετικά χαρακτηριστικά και έρχεται σε μια πολύ διαφορετική συγκυρία, αφού από το 2024 επανέρχονται οι δημοσιονομικοί κανόνες. Η σφοδρότητα ων καιρικών φαινομένων ήταν τρεις φορές μεγαλύτερη, ενώ το κόστος, με βάση κάποιες πρώτες προβολές που έκανε το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, αγγίζει τα 2,5 δισ. ευρώ, στα οποία θα προστεθούν και τα 2,25 δισ. ευρώ των κοινοτικών πόρων που εξασφάλισε από το Στρασβούργο ο πρωθυπουργός, φτάνοντας το συνολικό κόστος κοντά στα 5 δισ. ευρώ.
Η καταγραφή των ζημιών συνεχίζεται και αναμένεται να ολοκληρωθεί μέχρι και τα μέσα Οκτωβρίου, οπότε η Ελλάδα θα μπορέσει να κάνει το αίτημα αρωγής από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Αλληλεγγύης, με τις εκτιμήσεις να θέλουν το ποσό που θα εκταμιευτεί για τη χώρα μας να φτάνει τα 400 εκατ. ευρώ. Πάντως, κανείς δεν θα εκπλαγεί αν τα αρχικά 2,5 δισ. ευρώ της εκτίμησης του ΥΠΕΘΟ γίνουν 3,5 – 4 δισ. ευρώ, και μαζί με τους κοινοτικούς πόρους θα ανεβάσουν το συνολικό κόστος κοντά στα 7 δισ. ευρώ.
Πολυετές πλάνο
Η υλοποίηση ενός τέτοιου σχεδίου απαιτεί ένα πολυετές πλάνο, που θα περιληφθεί ως δαπάνη συνολικού ύψους 1 δισ. ευρώ για το 2023 και μια ετήσια δαπάνη 1,7 – 1,8 δισ. τον χρόνο για τα επόμενα τέσσερα χρόνια. Το πλάνο αυτό θα επικυρώσει και θα παρακολουθεί η ειδική ομάδα δράσης για την Ελλάδα, για την οποία δεσμεύτηκε η πρόεδρος της Κομισιόν, κυρία Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.
Παράλληλα, το αποθεματικό για την αποκατάσταση των καταστροφών που προκαλεί η κλιματική κρίση θα πρέπει από το 1 δισ. ευρώ να αυξηθεί, ώστε να μπορεί να καλύψει και νέα ακραία φυσικά φαινόμενα, στο άμεσο ή το απώτερο μέλλον. Εξαιρουμένων των χρημάτων για την αποκατάσταση των ζημιών από τoν “Daniel”, αναμένεται τα χρήματα του αποθεματικού να αυξηθούν κατά 200-300 εκατ. ευρώ.
Επιπλέον, το οικονομικό επιτελείο ετοιμάζει και ένα ειδικό τέλος φυσικών καταστροφών από το 2024. Το νέο αυτό τέλος θα είναι αναλογικό και θα συμπεριλαμβάνεται σε κάποια υπηρεσία που απολαμβάνει σήμερα ο πολίτης.
Προς το παρόν τα στελέχη του οικονομικού επιτελείου κρατούν κλειστά τα χαρτιά τους, παραπέμποντας στην ομιλία του πρωθυπουργού στη ΔΕΘ.
Οι αλλαγές που μοιραία θα γίνουν λόγω των καταστροφών είναι σαφές ότι θα ξαναγράψουν ανάλογα τις προβλέψεις για τον ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας, το ύψος του πρωτογενούς πλεονάσματος, για το οποίο υπάρχει δέσμευση ότι θα υπερβαίνει το 2% του ΑΕΠ, και το χρέους.
Μια αλλαγή για το χρέος που ενδεχομένως να φέρουν οι χρηματοδοτικές ανάγκες για την αποκατάσταση των ζημιών είναι η έκδοση πράσινων ομολόγων.
Όπως τονίζουν στελέχη του ΥΠΕΘΟ, αυτό θα γίνει αν είναι ευνοϊκότερες οι συνθήκες της αγοράς και υπάρξει ξανά κινητικότητα στην ευρωπαϊκή αγορά ” πράσινων” ομολόγων.
Ο πρωταγωνιστής της ΔΕΘ
Οι τεράστιες καταστροφές στη Θεσσαλία και νωρίτερα το καλοκαίρι στον Έβρο θα πρωταγωνιστήσουν στις εξαγγελίες του πρωθυπουργού στη φετινή ΔΕΘ, η οποία δεν θα θυμίζει σε καμία περίπτωση τις διεθνείς εκθέσεις των προηγούμενων χρόνων.
Ούτως ή άλλως, ο σχεδιασμός ήταν για μια ομιλία με μεγάλο καλάθι μεταρρυθμίσεων και μικρό καλάθι “παροχών”. Η συγκυρία θα φέρει στην πρώτη θέση των εξαγγελιών του πρωθυπουργού την πλήρη και ταχεία αποζημίωση των πληγέντων. Επίσης, αναμένεται να δώσει έμφαση στην επανεκκίνηση του προγράμματος “ΑΙΓΙΣ”, τo οποίο, με βάση τις δηλώσεις του υπουργού Πολιτικής Προστασίας, κ. Βασίλη Κικίλια, παραμένει ουσιαστικά “παγωμένο” από το 2022, οπότε ολοκληρώθηκε ο σχεδιασμός του. Το πρόγραμμα, συνολικού προϋπολογισμού 1,72 δισ. ευρώ, χρηματοδοτείται από χρήματα του ΕΣΠΑ 2021- 2027, του Ταμείου Ανάκαμψης και ένα δάνειο που θα ζητηθεί από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, και θα πρέπει να επιταχυνθεί και να βρίσκεται σε πλήρη λειτουργία μέχρι και το τέλος του 2024, ώστε να συνδράμει στον μετριασμό του κόστους από ζημιές της κλιματικής κρίσης.
Ο πρωθυπουργός θα ανοίξει επίσης τα χαρτιά του για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, την επιτάχυνση της απονομής της Δικαιοσύνης και την αξιολόγηση στο Δημόσιο, που θα αποτελέσουν βασικούς πυλώνες πολιτικής τα επόμενα χρόνια. Επίσης, θα μιλήσει για την επιτάχυνση των 10.000 προσλήψεων στον ευαίσθητο τομέα της υγείας και το προσωπικό του ΕΚΑΒ, αλλά και την περαιτέρω αναβάθμιση της ανώτατης παιδείας, που θα φέρει στην Ελλάδα παγκοσμίως αναγνωρισμένα πανεπιστήμια για συνέργειες και κοινά προγράμματα σπουδών. Επίσης θα ανακοινώσει την πρόθεσή του για την αναθεώρηση του άρθρου 16 για τη σύσταση και λειτουργία μη κρατικών πανεπιστημίων.
“Ψαλίδι” στα μέτρα στήριξης
Τέλος, στην ομιλία του θα αποδώσει στις έκτακτες ανάγκες των πρόσφατων φυσικών καταστροφών τον περιορισμό των μέτρων για το υπόλοιπο του 2023 και το 2024, ύψους 1,1 δισ. ευρώ, που ψηφίστηκαν με το πρώτο νομοσχέδιο του ΥΠΕΘΟ.
Επιπλέον, θα εξαγγείλει την καταβολή του επιδόματος προσωπικής διαφοράς, με καταβολή όμως στις αρχές του επόμενου χρόνου, την αύξηση κατά 8% του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος και την καταβολή επιδόματος θέρμανσης ανάλογου με αυτό του περσινού χειμώνα.
Δεν θα εξαγγείλει τη δεύτερη παράταση του Μarket Pass μέχρι το τέλος του χρόνου, ενώ δεν θα δοθεί και το εφάπαξ επίδομα των 200-250 ευρώ σε μακροχρόνια ανέργους και χαμηλοσυνταξιούχους.
