Ψυχοσάββατο των Αγίων Θεοδώρων: Ποιοι γιορτάζουν – Γιατί κάνουμε κόλλυβα

Η μεγάλη γιορτή των Αγίων Θεοδώρων τιμάει δύο Αγίους που φέρουν το ίδιο όνομα Θεόδωρος. Η γιορτή λέγεται των Αγίων Θεοδώρων, καθώς οι Άγιοι Θεόδωροι ήταν δύο και τιμώνται την ίδια μέρα.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του Αγίου Ερμού του Αποστόλου, του Οσίου Θεοφυλάκτου και την ανάμνηση του θαύματος του Αγίου Θεοδώρου* του Τήρωνος με τα κόλλυβα. 

Ποιοι γιορτάζουν σήμερα

Σύμφωνα με το εορτολόγιο, σήμερα γιορτάζουν όσοι φέρουν τα ονόματα:

• Ερμής
• Θεοφύλακτος, Φυλακτός, Φυλαχτός
• Θεοφύλακτη, Φυλακτή, Φυλαχτή, Φυλαχτούλα
• Θεόδωρος, Θοδωρής, Θόδωρος, Τεό
• Θεοδώρα, Δώρα, Θοδώρα, Δωρούλα, Ντόρα

*Σημείωση: Το όνομα Θεόδωρος και Θεοδώρα γιορτάζει και σε άλλες ημερομηνίες μέσα στο έτος.

Άγιος Θεόδωρος Τήρων

Άγιος Θεόδωρος ο Τήρων έζησε στα χρόνια των Ρωμαίων αυτοκρατόρων Μαξιμιανού και Γαλέριου, στις αρχές του 4ου αιώνα μ.Χ. Ονομάστηκε Τήρων επειδή είχε καταταγεί στο σώμα των νεοσυλλέκτων (tiro) της Ρωμαϊκής λεγεώνας.

Έγινε γνωστός για τη ανδρεία του όταν βοήθησε τους κατοίκους μίας περιοχής που ήταν τρομοκρατημένοι, εξαιτίας ενός γιγάντιου φιδιού. Κάνοντας προσευχή, έψαξε το φίδι και όταν το συνάντησε, εκτόξευσε εναντίον του το ακόντιό του, τραυματίζοντάς το θανάσιμα.

Βοήθησε, με κάθε τρόπο, ώστε να μην αλλαξοπιστήσουν ή φοβηθούν από τα βασανιστήρια οι χριστιανοί του τάγματος.

Κάποια στιγμή κατέστρεψε το ξύλινο είδωλο της θεάς Κυβέλης, και κλήθηκε σε απολογία για τη μεγάλη αυτή ασέβεια. Ο ίδιος είπε ότι το έκανε θέλοντας να διαπιστώσει αν όντως η θεά ήταν αληθινή. Αυτό που διαπίστωσε όμως ήταν ότι πρόκειται περί αψύχου πράγματος.

Ο τοπικός άρχοντας αμέσως διέταξε να τον μαστιγώσουν και να τον ρίξουν στη φυλακή χωρίς τροφή και νερό.

Παρά τις ευκαιρίες που του δόθηκαν για να αλλαξοπιστήσει, ο Θεόδωρος ήταν ανένδοτος. Έτσι καταδικάστηκε σε κρεμάλα και να τον κόψουν με σίδερα. Η προσπάθεια, όμως, απέτυχε. Έτσι, διατάχθηκε να τον ρίξουν στο καμίνι, όπου και πέθανε. Η ημερομηνία της κοίμησής του, ήταν η 17η Φεβρουαρίου, οπότε και εορτάζεται η μνήμη του.

Αργότερα, ο αυτοκράτορας Ιουλιανός πραγματοποίησε μεγάλο διωγμό κατά των χριστιανών. Γνωρίζοντας για τη νηστεία των χριστιανών και θέλοντας να τους ταλαιπωρήσει διέταξε να αποσύρουν από την πόλη τα τρόφιμα που ήταν νηστίσιμα, υποχρεώνοντας τους χριστιανούς είτε να μη νηστεύσουν, είτε να μείνουν νηστικοί. Τότε σύμφωνα με την παράδοση εμφανίστηκε ο Θεόδωρος κι έδωσε εντολή να μην αγοράσουν τίποτα παρά να τρώνε μόνο κόλλυβα. Από τότε μέχρι και σήμερα εορτάζεται το πρώτο Σάββατο της Σαρακοστής το θαύμα αυτό.

Άγιος Θεόδωρος ο Στρατηλάτης

Από την Ευχάιτα της Μικράς Ασίας, ο Άγιος Θεόδωρος ο Στρατηλάτης έζησε στις αρχές του 4ου αιώνα μ.Χ. Από νεαρός διακρινόταν για την εξωτερική του εμφάνιση αλλά και την ρητορική του ικανότητα. Ήταν ηγετικός χαρακτήρας και ξεχώριζε για την ηθική του. Υπήρξε αθλητής κι από νεαρή ηλικία έγινε στρατιωτικός. Η φήμη του έφτασε γρήγορα και στα αυτιά του αυτοκράτορα Λικινίου, ο οποίος τον κάλεσε για να τον γνωρίσει από κοντά.

Ο Λικίνιος μαθαίνοντας πως είναι χριστιανός, θέλησε να προσηλυτίσει τον Θεόδωρο, στην δική του θρησκεία. Ο Θεόδωρος, όμως, αρνήθηκε ευγενικά και τον κάλεσε να επισκεφθεί την Ποντιακή Ηράκλεια, όπου ήταν διορισμένος στρατηλάτης. Αφού, λοιπόν, τον υποδέχθηκε σπίτι του με μια λαμπρή τελετή, του ζήτησε όλα τα χρυσά και ασημένια είδωλα που είχε φέρει μαζί του, με σκοπό να αποδώσει ο ίδιος τιμές σε αυτά. Όταν όμως τα πήρε, τα έσπασε σε κομμάτια και τα μοίρασε σε φτωχούς. Όταν το αντιλήφθηκε ο Λικίνιος τον οδήγησε στην φυλακή.

Παρά τα βασανιστήρια δεν μετανόησε. Μετά από επτά ημέρες ο αυτοκράτορας διέταξε να τον σταυρώσουν. Παρόλα αυτά, την επόμενη μέρα της σταύρωσης βρέθηκε αρτιμελής πάνω στο σταυρό. Οι στρατιώτες το ανέφεραν στον αυτοκράτορα και αυτός ζήτησε την εκτέλεσή του. Οι ίδιοι αρνήθηκαν και εκτελέστηκαν. Δεύτερο απόσπασμα τότε πήγε να εκτελέσει τη θέληση του αυτοκράτορα. Ο κόσμος όμως μαθαίνοντας το θαύμα, είχε σπεύσει, με αποτέλεσμα να εμποδίζονται από τις αντιδράσεις του κόσμου οι στρατιώτες. Ο Θεόδωρος, τους είπε ότι είναι καιρός να πάει στον Κύριο. Έτσι οι στρατιώτες τον εκτέλεσαν, αποκεφαλίζοντάς τον με σπαθί. Κοιμήθηκε στις 8 Φεβρουαρίου, οπότε και εορτάζεται η μνήμη του.

Οι ερευνητές πιστεύουν ότι ο Άγιος Θεόδωρος ο Τήρων είναι ίδιο πρόσωπο με τον Άγιο Θεόδωρο τον Στρατηλάτη, γιατί οι βίοι τους μοιάζουν. Η Εκκλησία, όμως, τους τιμά σα δυο διαφορετικά πρόσωπα.

Αγίων Θεοδώρων 2025: Τι τρώμε

Σε κάποιες περιοχές οι ανύπαντρες κοπέλες συνήθιζαν να βάζουν κάτω από το μαξιλάρι τους κόλλυβα την ημέρα των Αγίων Θεοδώρων, πιστεύοντας ότι θα δουν στον ύπνο τους αυτόν που θα παντρευτούν.

Σύμφωνα με μια διαφορετική εκδοχή, τα κόλλυβα που μοιράζονται των Αγίων Θεοδώρων συνδέονται με ένα θαύμα που έκανε ο ίδιος ο Άγιος. Πιο συγκεκριμένα, κατά την προβυζαντινή περίοδο, ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Ιουλιανός, που ήταν εναντίον της νηστείας που έκαναν οι χριστιανοί, όταν πλησίαζε η πρώτη εβδομάδα των νηστειών διέταξε να εξαφανιστούν από την αγορά όλα τα τρόφιμα για να αναγκαστούν οι χριστιανοί να φάνε από αυτά που προέρχονταν από τις θυσίες.

Το ψυχοσάββατο βγαίνουν οι ψυχές

Η Εκκλησία μας μνημονεύει τα Ψυχοσάββατα όλους εκείνους που υπέστησαν «άωρον θάνατον», σε ξένη γη και χώρα, σε στεριά και σε θάλασσα. Εκείνους που πέθαναν από λοιμική ασθένεια, σε πολέμους, σε παγετούς, σε σεισμούς και θεομηνίες.

Όσους κάηκαν ή χάθηκαν. Εκείνους που ήταν φτωχοί και άποροι και δεν φρόντισε κανείς να τούς τιμήσει με τις ανάλογες Ακολουθίες και τα Μνημόσυνα.

Τι κάνουν οι ψυχές το Ψυχοσάββατο

Οι παλαιότεροι θεωρούσαν γιορτινή τη σημερινή ημέρα το Ψυχοσάββατο. Πίστευαν ότι είχαν τη δυνατότητα, πηγαίνοντας στα κοιμητήρια, να επικοινωνήσουν νοητικά με τους προσφιλείς τους που αναπαύονταν σ’ αυτά. Έτσι η ημέρα έπαιρνε πανηγυρικό χαρακτήρα.

Τα μνημόσυνα είναι ένα πανάρχαιο έθιμο. Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν πως με δεήσεις, θυσίες και προσφορές ήταν δυνατόν να πετύχουν την συγνώμη των Θεών για τα αμαρτήματα των νεκρών.

Πότε πάμε τα κόλλυβα στην εκκλησία το Ψυχοσάββατο

Τα μνημόσυνα πρέπει να γίνονται ακριβώς την ημέρα που πρέπει και όχι νωρίτερα η αργότερα. Στα μνημόσυνα παραθέτουμε και ευλογούνται μόνο καλώς βρασμένα κόλλυβα (σιτάρι) ως ενδεικτικά της Αναστάσεως και όχι άλλα υποκατάστατα.

Στα Ψυχοσάββατα μπορούμε να παραθέτουμε κόλλυβα είτε στον Εσπερινό της Παρασκευής, είτε στην Θεία Λειτουργία του Σαββάτου, είτε και στα δύο. Πρόκειται περί της ιδίας αξίας, αφού η ίδια ακολουθία διαβάζεται.

Τα ευλογηθέντα κόλλυβα δεν τα σκορπίζουμε στον τάφο, ούτε τα απορρίπτουμε στα σκουπίδια.

Τα Ψυχοσάββατα για να συγχωρεθεί η ψυχή των αγαπημένων μας προσώπων συνηθίζεται να προσφέρουμε κόλλυβα. Στη συνέχεια, τα πηγαίνουμε στην εκκλησία για να διαβαστούν είτε στον Εσπερινό της Παρασκευής είτε στη Θεία Λειτουργία του Σαββάτου.

---