COVID-19 
Σε ολονύχτιο διπλωματικό θρίλερ εξελίσσεται η Σύνοδος Κορυφής στις Βρυξέλλες, μετά την άρνηση της Ελλάδας και της Κύπρου να αποδεχθούν το προσχέδιο συμπερασμάτων, λόγω της απουσίας αναφοράς περί κυρώσεων κατά της Τουρκίας. Λίγο πριν τα μεσάνυχτα, ο Σαρλ Μισέλ κατέθεσε το νέο κείμενο για το προσχέδιο συμπερασμάτων. Το νέο κείμενο βασίζεται στα δύο προηγούμενα και προσθέτει την έντονη καταδίκη της ΕΕ για τις παράνομες τουρκικές γεωτρήσεις εντός της κυπριακής ΑΟΖ, σημειώνει ότι η ΕΕ «είναι πλήρως δεσμευμένη στην επίλυση του κυπριακού», διατηρεί τη φράση για «χρήση όλων των μέσων» σε περίπτωση μονομερών ενεργειών της Τουρκίας, δεσμεύει το Συμβούλιο για αποφάσεις ως το Δεκέμβρη και περιλαμβάνει την ελληνική φράση για «οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και των αποκλειστικών οικονομικών ζωνών».
Στο τελευταίο σχέδιο συμπερασμάτων οι ηγέτες εξετάζουν νέα διατύπωση για την Τουρκία και την Κύπρο.
Το νέο προτεινόμενο κείμενο προσθέτει ότι «καλεί την Τουρκία να ξεκινήσει διάλογο με στόχο την επίλυση όλων των θαλάσσιων διαφορών μεταξύ Τουρκίας και Κύπρου» και σημειώνει ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο «παραμένει πλήρως δεσμευμένο για μια συνολική διευθέτηση του Κυπριακού».
Η νέα διατύπωση σημειώνει ότι «σε περίπτωση ανανεωμένων μονομερών ενεργειών ή προκλήσεων κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου, η ΕΕ θα χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα και τις επιλογές που έχει στη διάθεσή της, συμπεριλαμβανομένων σύμφωνα με το άρθρο 29 της ΣΕΕ και το άρθρο 215 ΣΛΕΕ, προκειμένου για να υπερασπιστεί τα συμφέροντά της και τα συμφέροντα των κρατών μελών της. Τα αναφερόμενα άρθρα της Συνθήκης αφορούν κυρώσεις, αλλά δεν αναφέρει ρητώς τη λέξη.
Το νέο προσχέδιο καταργεί επίσης μια προηγούμενη αναφορά ότι πρέπει να αντιμετωπιστεί η κατανομή των πόρων υδρογονανθράκων στην Κύπρο. Ένα από τα βασικά αιτήματα της Άγκυρας είναι ότι οι Τουρκοκύπριοι πρέπει να λάβουν δίκαιο μερίδιο από τυχόν ευρήματα γύρω από το διχοτομημένο νησί.
Σύμφωνα με το προσχέδιο, «το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα συνεχίσει να παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις και θα επανέλθει αναλόγως και θα λάβει αποφάσεις, ανάλογα με την περίπτωση, το αργότερο κατά τη σύνοδό του του Δεκεμβρίου».
Νωρίτερα, αμέσως μετά τη 45λεπτη διακοπή που προηγήθηκε, οργανώθηκε τετραμερής συνάντησης με τη συμμετοχή των Άνγκελα Μέρκελ, Εμανουέλ Μακρόν, Κυριάκο Μητσοτάκη και Νίκο Αναστασιάδη, καθώς και των Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και Σαρλ Μισέλ.
Λίγο πριν τις 10 το βράδυ ολοκληρώθηκε η σύσκεψη των τεσσάρων, οι οποίοι κατέληξαν σε συμφωνία να συνεχιστούν οι διαβουλεύσεις. μετά το τέλος του δείπνου. Το μενού στο δείπνο των «27» περιελάμβανε γεμιστά ορτύκια και σαλάτα με φασολάκια, ψητό ιβηρικό χοιρινό φιλέτο με ψητά λαχανικά και σορμπέ βατόμουρου. Η συζήτηση στο δείπνο άνοιξε με την πολεμική σύρραξη στο Ναγκόρνο Καραμπάχ και με τη δηλητηρίαση του Ρώσου πολιτικού αντιπάλου του Βλαντιμίρ Πούτιν, Αλεξέι Ναβάλνι.
Σύμφωνα με το Politico, το οποίο επικαλείται ως πηγή του του Έλληνα αξιωματούχο, το νέο κείμενο-προσχέδιο θα έχει «σαφή αναφορά στην Τουρκία», αλλά δεν θα περιλαμβάνει τη λέξη «κυρώσεις».
Όπως ανέφερε επίσης το Politico, Κύπριος διπλωμάτης είπε ότι ενδεχομένως οι διαβουλεύσεις για την Ανατολική Μεσόγειο να συνεχιστούν την Παρασκευή.
Η ελληνική αντιπρόταση για το προσχέδιο
Σύμφωνα με πληροφορίες, η ελληνική συμβιβαστική πρόταση περιέχει τα εξής διαφορετικά στοιχεία:
– ότι «η ΕΕ παραμένει δεσμευμένη στην δημιουργία περιβάλλοντος εμπιστοσύνης και ενός περιβάλλοντος συνεργασίας και κοινά επωφελούς συνεργασίας με την Τουρκία».
– ότι «οι μονομερείς έρευνες για υδρογονάνθρακες πρέπει να τερματιστούν αμέσως».
– ζητά «όπως η Τουρκία δεσμευθεί στον διάλογο με καλή πίστη και απέχει από μονομερείς ενέργειες που θα έρθουν σε αντίθεση με τα συμφέροντα της ΕΕ και παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο και τα κυριαρχικά δικαιώματα των Κρατών Μελών – κάτι το οποίο αποτελεί απόλυτη προϋπόθεση».
– προσθέτει τη φράση: «η ΕΕ καλωσορίζει τα βήματα οικοδόμηση εμπιστοσύνης μεταξύ Ελλάδας και Τουρκία και την ανακοίνωση της επανέναρξης άμεσων διερευνητικών επαφών για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ των δύο κρατών, μέσω διαπραγματεύσεων και προσφυγής στο διεθνές δικαστήριο».
– αναφέρει ακόμη ότι: «η ΕΕ επαναλαμβάνει πως μονομερείς ανακοινώσεις θαλάσσιων δικαιοδοσιών όπως στο χάρτη ‘mavi vatan’ δεν συνάδουν με το δίκαιο της θάλασσας και δεν παράγουν έννομα αποτελέσματα για τρίτες χώρες».
Πέτσας: Η Ελλάδα αρνήθηκε διότι το κείμενο δεν ήταν ισορροπημένο
«Είναι μία σημαντική σύνοδος για τις ευρωτουρκικές σχέσεις και όχι μόνο, για όλες τις εξωτερικές σχέσεις της ΕΕ», τόνισε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Στέλιος Πέτσας μιλώντας στο κεντρικό δελτίο ειδήσεων της ΕΡΤ1 για τις ενστάσεις της Ελλάδας όσον αφορά στο προσχέδιο θέσεων της Συνόδου Κορυφής, στις Βρυξέλλες.
«Ειδικά για το θέμα αυτό της ημερήσιας διάταξης που είναι ξανά η συζήτηση για το ποιον δρόμο ακολουθεί η Τουρκία που φαίνεται να ολισθαίνει μακριά από τη Δύση, το βασικό κείμενο που προτάθηκε ως πρώτη βάση συζήτησης δεν είναι αποδεκτό από την Ελλάδα. Και δεν είναι αποδεκτό γιατί δεν ήταν ισορροπημένο.
Χρειάζεται να οικοδομηθεί ένα σχέδιο συμπερασμάτων το οποίο θα έχει τουλάχιστον τέσσερις πυλώνες: ο πρώτος είναι φυσικά η έμπρακτη αλληλεγγύη απέναντι στην Ελλάδα και στην Κύπρο έναντι της τουρκικής προκλητικότητας. Ο δεύτερος πυλώνας έχει να κάνει με την ΕΕ να καλεί την Τουρκία να σταματήσει αμέσως κάθε παράνομη εξορυκτική δραστηριότητα στην κυπριακή ΑΟΖ και φυσικά να τερματίσει τις υπόλοιπες προκλητικές τις ενέργειες στην Ανατολική Μεσόγειο.
Οι άλλοι δύο πυλώνες είναι αλληλένδετοι κι έχουν να κάνουν με το καρότο, όταν η Τουρκία επιδείξει με συνέπεια και συνέχεια ότι εννοεί την αποκλιμάκωση δηλαδή οποιαδήποτε βοήθεια μπορεί να παρασχεθεί στην Τουρκία στο πλαίσιο αυτό. Και το τελευταίο, είναι το μαστίγιο αν δεν δείξει η Τουρκία τη διάθεση έμπρακτης αποκλιμάκωσης επαναλαμβάνω, με συνέπεια και συνέχεια», τόνισε ο κ. Πέτσας.
Γιατί η Ελλάδα αρνήθηκε το προσχέδιο
Σύμφωνα με πληροφορίες στο πρώτο κείμενο δεν υπάρχει αναφορά για κυρώσεις στην Τουρκία. Κυβερνητικές πηγές αναφέρουν ότι η διαπραγμάτευση έχει μακρύ δρόμο ακόμη. Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης αρνήθηκε το προσχέδιο διεκδικώντας αλλαγές που «να αντικατοπτρίζουν πληρέστερα τις ελληνικές θέσεις», όπως επισήμαιναν κυβερνητικές πηγές.
Σύμφωνα με πληροφορίες το προσχέδιο δεν είχε αναφορά για κυρώσεις, αλλά ότι «η ΕΕ είναι έτοιμη να χρησιμοποιήσει όλα τα εργαλεία και τα μέσα που έχει στη διάθεση της προκειμένου να διασφαλίσει το σεβασμό και την εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδας και της Κύπρου», κάτι που δεν έγινε δεκτό από την ελληνική πλευρά.
Στο προσχέδιο επίσης προβλέπεται και πολυμερής Σύνοδος για την Ανατολική Μεσόγειο, ενω υπάρχει και μια παράγραφο για την Κύπρο όπου καλέιται η Άγκυρα να σταματήσει όλες τις θαλάσσιες δραστηριότητες στην περιοχή και να μπουν οι δύο πλευρές σε διάλογο υπό την αιγίδα του ΟΗΕ.
Μετά την ελληνική άρνηση διάλειμμα 45 λεπτών στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ανακοίνωσε ο πρόεδρος Σαρλ Μισέλ. Σύμφωνα με συγκλίνουσες πληροφορίες το σημείο του προσχεδίου στο οποίο θα αναφέρεται η τουρκική προκλητικότητα αναμένεται να ξαναγραφεί και να παρουσιαστεί εκ νέου στους 27, μετά από τις αντιρρήσεις Ελλάδας και Κύπρου.
Τι ανέφερε το απορριφθέν προσχέδιο σύμφωνα με το Politico
Η ΕΕ είναι έτοιμη να «χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα που έχει στη διάθεσή της» για να διασφαλίσει τον σεβασμό της κυριαρχίας της Ελλάδας και της Κύπρου, σημειώνει το προσχέδιο συμπερασμάτων σχετικά με την κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο, σύμφωνα με το Politico.
Ωστόσο, αναφέρει: «Υπό την προϋπόθεση ότι διατηρούνται εποικοδομητικές προσπάθειες για την αντιμετώπιση θεμάτων στην Ανατολική Μεσόγειο», οι ηγέτες της ΕΕ συμφωνούν να «δρομολογήσουν μια θετική πολιτική ατζέντα ΕΕ-Τουρκίας με ιδιαίτερη έμφαση στον εκσυγχρονισμό της Τελωνειακής Ένωσης και τη διευκόλυνση του εμπορίου» καθώς και «υψηλού επιπέδου διαλόγους »και« συνεχή συνεργασία σε θέματα μετανάστευσης σύμφωνα με τη δήλωση ΕΕ-Τουρκίας για το 2016». Πολλά από αυτά τα σημεία ήταν μεταξύ των βασικών αιτημάτων της Άγκυρας.
Το προσχέδιο ζητά επίσης «πολυμερή διάσκεψη για την Ανατολική Μεσόγειο» και αναθέτει στον ανώτατο διπλωμάτη της Ζοζέπ Μπορέλ να επεξεργαστεί τις λεπτομέρειες. Το κείμενο «χαιρετίζει επίσης τα πρόσφατα βήματα οικοδόμησης εμπιστοσύνης από την Ελλάδα και την Τουρκία».
Ποιες χώρες στηρίζουν Ελλάδα-Κύπρο και ποιες Τουρκία
Το θρίλερ στη Σύνοδο Κορυφής αφορά τις θέσεις των κρατών-μελών και το ποιες στηρίζουν την Ελλάδα και την Κύπρο και ποιες αντιμετωπίζουν πιο «φιλικά» την Τουρκία. Σύμφωνα με τις διαρροές που υπήρξαν από τις διάφορες αντιπροσωπείες, αλλά και από τις δηλώσεις των ηγετών προσερχόμενοι στη Σύνοδο, ο Γάλλος πρόεδρος, Εμανουέλ Μακρόν, εκτός από τις δηλώσεις στήριξης σε Ελλάδα και Κύπρο, έκανε μια αναφορά που προκάλεσε αίσθηση σημειώνοντας ότι τζιχαντιστές από τη Συρία πέρασαν μέσα από την Τουρκία για να πάνε στο Αζερμπαϊτζάν και ότι αυτό είναι ένα πολύ σοβαρό θέμα, το οποίο θα συζητηθεί. Η νέα αυτή κρίση, στην οποία εμπλέκεται και πάλι η Τουρκία, ήταν άλλωστε και ο λόγος που οδήγησε τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ να αλλάξει την ατζέντα και να φέρει πιο νωρίς τη συζήτηση για την Τουρκία.
Επίσης, ο Καγκελάριος της Αυστρίας, Σεμπάστιαν Κουρτς, ήταν πολύ σκληρός απέναντι στην Άγκυρα και μίλησε ξανά για διακοπή των ενταξιακών διαπραγματεύσεων τονίζοντας ότι πρέπει να επιβληθούν κυρώσειςσε βάρος της Τουρκίας για να λάβει το μήνυμα ότι δεν μπορεί να παρεμβαίνει στα κυριαρχικά δικαιώματα κρατών-μελών της Ένωσης
Από την άλλη, η Γερμανία, αλλά και η Μάλτα τάσσονται υπέρ της αποφυγής των κυρώσεων και του εποικοδομητικού διαλόγου, ενώ στην ίδια γραμμή κινήθηκε και η Ισπανία με δηλώσεις που αποδόθηκαν στον πρωθυπουργό, Πέδρο Σάντσεθ μετά τη συνάντησή του με τον κ. Μισέλ. Ο Ισπανός φέρεται να είπε ότι εκφράζουμε την αλληλεγγύη μας σε Ελλάδα και Κύπρο, αλλά η προτάσσουμε τον διάλογο με την Τουρκία ως τρόπο επαναφοράς στην κανονικότητα.
Τι σκοπεύουν να προσφέρουν οι Ευρωπαίοι στην Άγκυρα
Σύμφωνα με πληροφορίες από τις Βρυξέλλες, οι ηγέτες της ΕΕ σκοπεύουν να προσφέρουν στην Άγκυρα «να ξεκινήσει μια θετική πολιτική ατζέντα ΕΕ-Τουρκίας με ιδιαίτερη έμφαση στον εκσυγχρονισμό της Τελωνειακής Ένωσης και στη διευκόλυνση του εμπορίου», υπό την προϋπόθεση ότι η Τουρκία να ενεργεί υπεύθυνα στην Ανατολική Μεσόγειο.
Οι Βρυξέλλες έχουν ήδη υποσχεθεί στην Άγκυρα τον εκσυγχρονισμό της τελωνειακής ένωσης το 2016, στο πλαίσιο της συμφωνίας μετανάστευσης ΕΕ-Τουρκίας. Ωστόσο, οι εμπορικές συνομιλίες δεν ξεκίνησαν ποτέ καθώς οι χώρες της ΕΕ δεν μπορούσαν να συμφωνήσουν να δώσουν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή εντολή για τις διαπραγματεύσεις.
Το κύριο ζήτημά τους είναι το εξής: Στο πλαίσιο του εκσυγχρονισμού, η Τουρκία θέλει καθεστώς παρατηρητή σε ευαίσθητες ενημερώσεις σχετικά με τις εμπορικές διαπραγματεύσεις της ΕΕ. Αυτό αναφέρθηκε ως απόλυτη απαγόρευση από πολλές χώρες της ΕΕ εκείνη την εποχή – συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας, η οποία είναι τώρα κύριος υποστηρικτής της προσφοράς της Άγκυρας στην αναβάθμιση.
Ο εκσυγχρονισμός θα διευρύνει την τελωνειακή ένωση – η οποία σήμερα καλύπτει βιομηχανικά αγαθά και ορισμένα τρόφιμα – στη γεωργία, τις υπηρεσίες και τις δημόσιες συμβάσεις. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια των συζητήσεων το 2016 και το 2017, ορισμένες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης εξέφρασαν φόβους ότι η απελευθέρωση των οδικών μεταφορών θα οδηγούσε σε αθέμιτο ανταγωνισμό από τούρκους οδηγούς φορτηγών.
Τελευταίο αλλά όχι λιγότερο σημαντικό, η Κύπρος είχε αντιρρήσεις ότι δεν θα μπορούσε να συμφωνήσει σε οποιαδήποτε διεύρυνση των οικονομικών σχέσεων με την Άγκυρα, αρκεί να παραμείνει κλειστή από την τρέχουσα τελωνειακή ένωση, ιδίως μέσω της τουρκικής απαγόρευσης για πλοία με κυπριακή σημαία ή κυπριακή κυριότητα. Τα πλοία που αναχωρούν από κυπριακά λιμάνια δεν μπορούν επίσης να ελλιμενίζονται σε τουρκικά λιμάνια.
Παρά τα εμπόδια αυτά, ωστόσο, οι επιχειρηματικές ενώσεις και από τις δύο πλευρές συμφωνούν ότι απαιτείται επειγόντως μια αναβάθμιση της τελωνειακής ένωσης και θα ωφελήσει και τις δύο πλευρές οικονομικά.
Μητσοτάκης: Χρέος των Ευρωπαίων να δείξουν αλληλεγγύη
Πριν την έναρξη της Συνόδου Κορυφής στις Βρυξέλλες ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης είχε απευθύνει σαφές και αυστηρό μήνυμα στην Τουρκία.
Ο κ. Μητσοτάκης αναφέρθηκε στη συμπεριφορά της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο, λέγοντας πως «έχει έρθει η ώρα η Ευρώπη να συζητήσει με θάρρος και με ειλικρίνεια τι είδους σχέση θέλει πραγματικά να έχει με την Τουρκία. Ένα είναι βέβαιο. Η τουρκική προκλητικότητα, είτε αυτή εκδηλώνεται μέσα από μονομερείς ενέργειες είτε εκδηλώνεται μέσα από μία ακραία ρητορική δεν μπορεί να γίνει άλλο ανεκτή. Κι αυτό όχι μόνο γιατί η τουρκική συμπεριφορά παραβιάζει κυριαρχικά δικαιώματα δύο κρατών-μελών της ΕΕ, της Ελλάδος και της Κύπρου αλλά και γιατί αυτή η τουρκική συμπεριφορά θίγει σημαντικά γεωπολιτικά συμφέροντα ολόκληρης της Ευρώπης στη Μεσόγειο».
«Δύο δρόμοι ανοίγονται μπροστά μας, ο ένας είναι ο δρόμος του διαλόγου της διπλωματίας, ένας διάλογος ο οποίος πρέπει να στηρίζεται στο σεβασμό στο διεθνές δίκαιο, στην αποφυγή μονομερών ενεργειών και στους κανόνες καλής γειτονίας. Ο άλλος δρόμος είναι η κλιμακούμενη ένταση, η οποία αναπόφευκτα αργά η γρήγορα θα οδηγήσει στη λήψη μέτρων από την Ευρώπη εις βάρος της Τουρκίας. Η Ελλάδα έχει αποδείξει έμπρακτα ότι θέλει να ακολουθήσει τον πρώτο δρόμο. Εναπόκειται στην Τουρκία να πράξει και αυτή το ίδιο αλλά θα πρέπει να το κάνει με συνέπεια και με σταθερότητα» πρόσθεσε ο Έλληνας πρωθυπουργός.
