COVID-19 
Οι γερμανοί καταναλωτές (οι οποίοι απολαμβάνουν μερικές από τις πιο χαμηλές τιμές προϊόντων στην Ευρώπη) που επέλεξαν για τα ψώνια τους την αλυσίδα σούπερ μάρκετ Penny, ένιωσαν κάτι σαν σοκ αυτήν την εβδομάδα, όταν αντίκρισαν τις νέες τιμές στα ράφια.
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την Deutsche Welle, για τα λουκάνικα Βιέννης -που κανονικά κοστίζουν 3,19 ευρώ το πακέτο- κλήθηκαν να πληρώσουν το διπλάσιο ποσό, ενώ η τιμή της μοτσαρέλας είναι «τσιμπημένη» κατά 0,89 ευρώ. Αλλά και τα φρουτογιαούρτια από 1,19 ευρώ ανέβηκαν στα 1,89 το ένα.
Το πείραμα με τις τιμές σε γερμανικό σούπερ μάρκετ
Εκείνο που όμως δεν ήξεραν ήταν ότι επρόκειτο για ένα πείραμα.
«Οι πελάτες αρχικά ενοχλήθηκαν από τις τιμές» λέει στο γαλλικό ειδησεογραφικό πρακτορείο AFP μια πωλήτρια. «Στην αρχή δεν καταλάβαιναν περί τίνος επρόκειτο, γι’ αυτό και εκνευρίστηκαν. Αλλά όταν άκουσαν τον λόγο των αυξήσεων, σκέφτηκαν ότι είναι καλό αλλά λίγο αντιφατικό. Από μόνη της νομίζω ότι η εκστρατεία είναι σπουδαία», πρόσθεσε.
Αλλά ποιο είναι αυτό το πείραμα;
Επιστήμονες από το Τεχνικό Πανεπιστήμιο της Νυρεμβέργης και το Πανεπιστήμιο του Γκραϊφσβάλντ υπολόγισαν τις τιμές τροφίμων με διαφορετικό τρόπο και συμπεριέλαβαν στη διαμόρφωσή τους, το κόστος από τις επιπτώσεις της παραγωγής τους στο έδαφος, το κλίμα, το νερό και την υγεία.
Δηλαδή, οι καταναλωτές κλήθηκαν να πληρώσουν επιπλέον χρήματα για κάποια τρόφιμα προκειμένου να καλύψουν «το πραγματικό τους κόστος», σε μια προσπάθεια να ευαισθητοποιηθούν για το περιβαλλοντικό κόστος της παραγωγής τροφίμων.
Με άλλα λόγια, όταν αγοράζει κανείς πατάτες ή λουκάνικα, για παράδειγμα δεν πληρώνει μόνο για το ίδιο το προϊόν. Υπάρχουν και άλλα κόστη που θα πρέπει να επωμιστεί η κοινωνία. Σε αυτά περιλαμβάνονται οι ζημιές στο περιβάλλον, εάν κατά την παραγωγή τροφίμων προκληθούν υψηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Στον υπολογισμό της τιμής περιλαμβάνονται επίσης τα έξοδα για να αντιμετωπιστούν έξοδα υγείας, για παράδειγμα ως αποτέλεσμα των κακών συνθηκών εργασίας. Πρόκειται λοιπόν για την λεγόμενη «πραγματική τιμή» του προϊόντος.
Στη διάρκεια της εκστρατείας που έχει ξεκινήσει και ολοκληρώνεται την Κυριακή οι πελάτες των 2.150 καταστημάτων Penny θα πληρώνουν το περιβαλλοντικό κόστος εννέα προϊόντων, από γιαούρτι ως λουκάνικα και vegan σνίτσελ –για παράδειγμα το κόστος για 300 γραμμάρια τυρί θα είναι 4,84 ευρώ, από 2,49 που είναι κανονικά.
«Πράσινη» διαφήμιση;
Αλλά είναι κάτι που μπορεί να αντέξει το πορτοφόλι των καταναλωτών σε εποχές μεγάλης ακρίβειας; Ας ακούσουμε μερικούς πελάτες. «Πρέπει να πω ότι το βρίσκω πολύ καλό επειδή οι περιβαλλοντικές πτυχές πρέπει πάντα να λαμβάνονται υπόψη, ειδικά σήμερα. Και αυτό είναι ένα σημαντικό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, νομίζω ότι είναι μια καλή ιδέα στην πραγματικότητα». «Σε εποχές που πρέπει να αρχίσεις να κάνεις οικονομία ούτως ή άλλως, είναι φυσικά δύσκολο να πεις, εντάξει, θα πάρω το πιο ακριβό προϊόν επειδή θέλω να μειώσω λίγο το αποτύπωμά μου με αυτό. Είναι δύσκολο». Οι εμπνευστές του πειράματος έχουν βέβαια άλλη άποψη.
«Λέμε ψέματα στους εαυτούς μας όταν προσποιούμαστε ότι η σημερινή παραγωγή τροφίμων δεν έχει ένα κρυφό περιβαλλοντικό κόστος», λέει η Άμελι Μιχάλκε, ερευνήτρια των οικολογικών και κοινωνικών επιπτώσεις της γεωργικής παραγωγής στο Πανεπιστήμιο του Greifswald. «Το πραγματικό κόστος δεν αντικατοπτρίζεται στην τιμή λιανικής πώλησης, αλλά πέφτει στους ώμους ενός ευρύτερου κοινωνικού συνόλου και των μελλοντικών γενεών». Οι απόψεις διίστανται. Περιβαντολόγοι της Greenpeace υποστηρίζουν ότι η καμπάνια δεν θα πρέπει να περιοριστεί σε ένα μεμονωμένο πείραμα. Στον αντίποδα, η Γερμανική Ένωση Αγροτών πιστεύει ότι πρόκειται για μια «πράσινη» διαφήμιση ενός εκπτωτικού σουπερμάρκετ που κατά τα άλλα δεν ενδιαφέρεται καθόλου για δίκαιες τιμές.
Πού θα καταλήξουν τα επιπλέον κέρδη από το πείραμα
Η εταιρεία έχει διευκρινίσει ότι θα δωρήσει τα επιπλέον κέρδη σε ένα πρόγραμμα που έχει στόχο να καταστήσει πιο βιώσιμη τη γεωργία, αν και αναμένει μεγάλη μείωση στις πωλήσεις της καθώς οι καταναλωτές είναι αντιμέτωποι με υψηλό πληθωρισμό.
Ερευνητές του Τεχνικού Πανεπιστημίου της Νυρεμβέργης και του πανεπιστημίου Γκράιφσβαλντ θα εξετάσουν την αντίδραση των καταναλωτών στις νέες τιμές, επεσήμανε η Penny.
Οι Γερμανοί πληρώνουν τα λιγότερα στο σούπερ μάρκετ
Ο πληθωρισμός στη Γερμανία έχει πτωτικές τάσεις, αλλά οι τιμές των τροφίμων παραμένουν κατά 11% πιο υψηλές σε σχέση με πέρυσι, σύμφωνα με τα προκαταρκτικά στοιχεία που δημοσίευσε η ομοσπονδιακή στατιστική υπηρεσία.
Οι Γερμανοί δαπάνησαν το 2022 μόλις το 11,1% του προϋπολογισμού τους για την αγορά τροφίμων, την ώρα που ο μέσος όρος στην ΕΕ είναι 15,9%, ενώ στην Ισπανία φτάνει το 20,6%, σύμφωνα με το ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Ωστόσο τα φθηνά τρόφιμα, τα οποία συχνά παράγονται σε βιομηχανική κλίμακα, έχουν υψηλό περιβαλλοντικό κόστος. Η γερμανική γεωργία παρήγαγε πέρυσι 55,5 εκατομμύρια τόνους αερίων του θερμοκηπίου, περίπου το 7,4% των συνολικών εκπομπών της χώρας.
Έρχονται και άλλες αυξήσεις στα τρόφιμα λόγω κλίματος
Τελικά όμως το κόστος παραγωγής τροφίμων αναμένεται να αυξηθεί ακόμη περισσότερο λόγω των ακραίων καιρικών φαινομένων, εκτός κι αν η Γερμανία και άλλες χώρες μειώσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από τη γεωργία και άλλους τομείς.
Έρευνα τον Μάρτιο προέβλεψε ότι οι ακραίες καιρικές συνθήκες μπορεί να κοστίσουν στη Γερμανία έως και 900 δισεκ. ευρώ σε συσσωρευμένη οικονομική ζημία ως τα μέσα του αιώνα.
Με βάση τα στοιχεία της Penny, το περιβαλλοντικό κόστος των βιολογικών προϊόντων κυμαίνεται κατά μέσο όρο στα 1,15 ευρώ, ενώ των μη βιολογικών στα 1,57 ευρώ.
Ωστόσο δεν είναι ξεκάθαρο αν οι καταναλωτές είναι έτοιμοι να πληρώσουν περισσότερα για να περιορίσουν τις επιπτώσεις στο περιβάλλον.
