COVID-19 
Σε ύφεση βρίσκεται ένας από τους πλέον επικερδείς επενδυτικούς κλάδους των τελευταίων ετών, αυτός των συλλεκτικών μεταχειρισμένων ρολογιών χειρός. Η αγορά, η οποία μέχρι πριν από έναν χρόνο θριάμβευε, καθώς συλλέκτες κονταροχτυπιούνταν στις δημοπρασίες δίνοντας δεκάδες εκατομμύρια ευρώ (!) για ένα ρολόι, σήμερα δείχνει σημάδια κατάρρευσης.
Τα Rolex, Patek Philippe, Vacheron Constantin, Audemars Piguet, Cartier, που όχι πολύ καιρό πριν μεσουρανούσαν στις δημοπρασίες των μεγαλύτερων οίκων του κόσμου, δεν είναι πια τόσο περιζήτητα. Ο δείκτης WatchCharts Overall Market Index, ο οποίος καταγράφει τις τιμές για τις 60 κορυφαίες μάρκες ρολογιών του κόσμου, έχει πέσει φέτος κατά 32% σε σχέση με το κορυφαίο σημείο του τον Μάρτιο του 2022 και κατά 15,8% τον Ιούλιο σε σχέση με τον αντίστοιχο περσινό μήνα.
Το ανησυχητικό για τη συγκεκριμένη αγορά, μια από τις ιστορικά ισχυρότερες επενδυτικές, είναι ότι δεν δείχνει να υπάρχει τάση ανάσχεσης αυτής της πτώσης το επόμενο διάστημα, καθώς κινείται με αρνητικό ρυθμό περίπου 2 ποσοστιαίων μονάδων ανά μήνα. Και όσο πιο ονομαστές είναι οι μάρκες και πιο ακριβά τα προϊόντα τους τόσο μεγαλύτερη είναι η πτώση.
Για τους big three της παγκόσμιας ωρολογοποιίας, δηλαδή τις Rolex, Patek Philippe και Audemars Piguet, η πτώση είναι ομοίως μεγάλη.
Για παράδειγμα, τα μοντέλα της Rolex έχουν χάσει το 27% της αξίας τους στο προαναφερόμενο διάστημα, ενώ τον περασμένο Ιούνιο, ακόμα και τα ρολόγια με το μεγαλύτερο ιστορικό hype, όπως τα Patek Philippe Nautilus 5711/1A-010 με το μπλε καντράν και το Audemars Piguet Royal Oak, βρίσκονται κοντά σε χαμηλά διετίας. Η αξία του Nautilus έχει πέσει περισσότερο από 40% από τα ιστορικά υψηλά των σχεδόν 180.000 δολαρίων πέρυσι, ενώ το Royal Oak έχει παρόμοια επίδοση, με πτώση 39% από τα ιστορικά υψηλά της τιμής του, που ήταν τα 125.000 δολάρια.
Το «ράλι» του Πολ Νιούμαν
Φθινόπωρο του 2017, με την παγκόσμια χρηματαγορά να κάνει πάρτυ και εκατομμυριούχους να προκύπτουν από το πουθενά με την έκρηξη των τιμών των κρυπτονομισμάτων, όλοι (οι έχοντες) έψαχναν μια καλή επένδυση.
Η αγορά των μεταχειρισμένων ρολογιών έδειχνε να έχει πιάσει ισχυρό βηματισμό, καθώς, για παράδειγμα, ένα Patek Phillppe το οποίο φερόταν να ανήκε κάποτε στον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν, είχε πουληθεί για 1 εκατ. ευρώ. Τότε όμως θα συνέβαινε κάτι που οι πωλητές μεταχειρισμένων, συλλεκτικών ρολογιών πολυτελείας δεν είχαν τολμήσει να δουν ούτε στα πιο τρελά τους όνειρα.
Ο οίκος δημοπρασιών Phillips, στη Γενεύη, έβγαλε σε δημοπρασία μια σειρά ακριβών ρολογιών χειρός, μεταξύ των οποίων βρισκόταν ένα Rolex που κάποιοι συλλέκτες χαρακτήριζαν «ιερό δισκοπότηρο των ρολογιών».
Ηταν ένα Rolex Daytona «Paul Newman» – και όχι όποιο κι όποιο, αλλά εκείνο που ο Χολιγουντιανός ηθοποιός, φιλάνθρωπος και οδηγός αγώνων φόραγε σχεδόν σε όλη του τη ζωή.
Τι το σημαντικό είχε εκείνο το ρολόι; Με τα Rolex Daytona να έχουν ούτως ή άλλως παραχθεί σε περιορισμένους αριθμούς από το 1966 ως το 1970 και να έχουν γίνει διάσημα από τον Πολ Νιούμαν, η σειρά έφερε τιμητικά το όνομά του. Το συγκεκριμένο ήταν εκείνο που φόραγε καθημερινά στον καρπό του, δεν αποχωριζόταν ποτέ, ούτε όταν έτρεχε σε αγώνες αυτοκινήτου, έπαιζε σε ταινίες ή χαλάρωνε με τους οικείους του.
Εκείνο το ρολόι που είναι φτιαγμένο στον χρωματικό συνδυασμό «panda», έχει το «exotic» καντράν, ειδικά φτιαγμένο για οδηγούς αγώνων αυτοκινήτου, με αριθμό παραγωγής #6239, το 1968, ο Νιούμαν το είχε πάρει δώρο από τη σύζυγό του.
Στο πίσω μέρος του Rolex, η Τζόαν Γούντγουορντ είχε χαράξει τη φράση «Drive Carefully, Me» («Να οδηγείς προσεκτικά, εγώ». Το 1984, παρότι ήταν το αγαπημένο του κομμάτι, το χάρισε στο τότε αγόρι της μεγαλύτερης κόρης του, Ελινορ, κατά κόσμον Νελ, Τζέιμς Κοξ, και όταν ο Κοξ έφτασε στα 52 του αποφάσισε να το πουλήσει και να δωρίσει τα έσοδα στο Nell Newman Foundation.
Εντάξει, το κλίμα φαινόταν τότε καλό για την αγορά μεταχειρισμένων ρολογιών. Λίγους μήνες νωρίτερα ένα χρυσό (18 καρατίων) Rolex Daytona «Paul Newman» είχε πουληθεί για 3,7 εκατ. δολάρια από τον οίκο Phillips στη Γενεύη και έναν χρόνο νωρίτερα, ένα ατσάλινο της ίδιας σειράς, για 2 εκατομμύρια. Ετσι, οι εκτιμητές του θεώρησαν ότι η αρχική τιμή της δημοπρασίας του ρολογιού, το 1 εκατ. ευρώ, θα ξεπερνιόταν γρήγορα, προβλέποντας ότι ίσως να έπιανε ακόμα και τα 10 εκατομμύρια. Το σφυρί τελικά έπεσε στο ποσό των 15,23 εκατ. ευρώ ή, αν προτιμάτε, 17,75 εκατ. δολαρίων.
Με το συγκεκριμένο Rolex να γίνεται έτσι το ακριβότερο ρολόι που είχε πουληθεί ποτέ σε δημοπρασία, καθώς έσπαγε το ρεκόρ του ατσάλινου Patek Philippe, το οποίο είχε δοθεί έναντι 11,1 εκατ. δολαρίων από τον οίκο Phillips λίγους μήνες πριν, ήταν σαφές ότι είχε ξεκινήσει ένα τρελό ράλι εκατομμυρίων γύρω από τα ρολόγια χειρός.
Οπως ήταν φυσικό, τα Rolex Daytona έσερναν τον χορό των εκατομμυρίων, με τις τιμές τους να εκτοξεύονται και τους υποψήφιους αγοραστές να σφάζονται για ένα τέτοιο ρόλοι, βλέποντάς το, πια, καθαρά επενδυτικά.
Ομοίως συμπαρασύρθηκε η αγορά όλων των υπερπολυτελών ρολογιών χειρός, με τους οίκους να πουλάνε ρολόγια σε τιμές αρκετών εκατομμυρίων.
Το «μπαμ» του 2019
Στη δημοπρασία Only Watch του οίκου Christie’s, πουλήθηκε αυτό που χαρακτηριζόταν ως «το πιο αποκλειστικό ρολόι στον κόσμο». Επρόκειτο για ένα Patek Philippe Grandmaster Chime Ref. 6300A-010. Η σειρά Grandmaster Chime παραγόταν από το 2014, όμως το συγκεκριμένο ρολόι χειρός είναι το μοναδικό που φτιάχτηκε από ανοξείδωτο ατσάλι και ταυτόχρονα είναι το πιο περίπλοκο ρολόι που έφτιαξε ποτέ η μάρκα, αφού μεταξύ άλλων διαθέτει ξυπνητήρι, ημερομηνία, μέχρι και ένδειξη φάσης της Σελήνης! Στο καντράν του αναγράφεται η φράση «The only one» («Το μοναδικό»), κάτι που δικαιολόγησε το γεγονός ότι πωλήθηκε αντί 31,2 εκατ. δολαρίων…
Το «everything rally» των τελευταίων δύο ετών οδήγησε τους επενδυτές -πολλοί εκ των οποίων είχαν γίνει πλούσιοι από επενδύσεις σε εναλλακτικά assets, όπως τα κρυπτονομίσματα- σε εναλλακτικές επενδύσεις, οι οποίες έδειχναν να έχουν μεγάλες επιδόσεις.
Η δευτερογενής αγορά ρολογιών χειρός -τα οποία ούτως ή άλλως είναι και ένα σύμβολο status- ήταν μια από τις πιο δημοφιλείς, με τις πωλήσεις μεταχειρισμένων να φτάνουν τα 22 δισ. δολάρια το 2021, περίπου το ένα τρίτο της συνολικής αγοράς πολυτελών ρολογιών που έφτασε τα 75 δισ. εκείνη τη χρονιά, σύμφωνα με την Boston Consulting Group.
Η πτώση
Οι καιροί, όμως, αλλάζουν. Η πανδημία και τα λοκντάουν έφεραν προσωρινά λουκέτα στα εργοστάσια και μείωση της παραγωγής, ενώ το reopening της παγκόσμιας οικονομίας έδειξε ότι οι επενδυτές είναι ορεξάτοι. Αυτό μέχρι να επανεκτιμήσουν την κατάσταση της παγκόσμιας οικονομίας και να βρεθούν σε κατάσταση «hold».
Οι αναλυτές διεθνώς λένε ότι η σύσφιξη της οικονομικής πολιτικής από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, Federal Reserve Bank, για τον έλεγχο του πληθωρισμού, τα τελευταία τρία τρίμηνα θεωρείται ο κύριος λόγος για την πτώση των τιμών των ρολογιών φέτος. Και αυτό γιατί, όπως εξηγούν, η αύξηση των επιτοκίων σε συνδυασμό με άλλα σημάδια προκαλεί φόβους για γύρισμα της παγκόσμιας οικονομίας σε ύφεση.
Σε τέτοιες συνθήκες, οι επενδυτές ήδη δείχνουν απρόθυμοι να τοποθετήσουν οπουδήποτε τα χρήματά τους (χαρακτηριστικό παράδειγμα τα χαμηλά στα οποία βρίσκονται οι ΙΡΟs φέτος στη Wall Street), πολύ δε περισσότερο σε αγαθά πολυτελείας τα οποία πλέον θεωρούν περιττό ρίσκο έναντι των καταθέσεων (ή του χρυσού) που προτιμώνται για δύσκολες ώρες, όπως η ασταθής σημερινή οικονομική κατάσταση.
Εάν αυτό προκάλεσε πόνο στη δευτερογενή αγορά ρολογιών, την τέλεια καταιγίδα έφερε αυτό που στο οικοσύστημα των κρυπτονομισμάτων αποκαλείται «κρυπτοχειμώνας». Η κατάρρευση των stablecoins, η πτώχευση πιστωτικών ιδρυμάτων και funds που ήταν focused στα κρυπτονομίσματα και η άτακτη χρεοκοπία των μεγαλύτερων ανταλλακτηρίων και funds κρυπτονομισμάτων του πλανήτη έφερε σε απόγνωση εκατομμύρια επενδυτές. Και σχεδόν εν μια νυκτί αφαίρεσε από τον χάρτη των εκατομμυριούχων και δισεκατομμυριούχων πολλούς επιχειρηματίες (οι οποίοι ήταν και big spenders) του οικοσυστήματος, μετατρέποντάς τους σε χρεοκοπημένους… νεόπτωχους.
Ολα αυτά έβλαψαν τη ζήτηση για τη δευτερογενή αγορά ρολογιών και εκτόξευσαν την προσφορά. Αυτός ο τελευταίος λόγος, δηλαδή τα υψηλά αποθέματα σε μεταχειρισμένα πολυτελή ρολόγια, είναι ο κύριος παράγοντας που οι τιμές πιέζονται καθοδικά, σύμφωνα με έκθεση της Morgan Stanley.
Οι αναλυτές του αμερικανικού οίκου, επεξεργαζόμενοι τα στοιχεία της WatchCharts, συμπεραίνουν ότι ο συνολικός δείκτης της δευτερογενούς αγοράς ρολογιών υποχώρησε κατά 5% στο πρώτο εξάμηνο του 2023, πιέζοντας περισσότερο τα πιο δημοφιλή και prestigious μοντέλα ρολογιών από τα κορυφαία luxury brands.
Και προβλέπουν ότι η συγκεκριμένη αγορά έχει ακόμα περιθώρια διόρθωσης, τα οποία θα συνεχίσει να… ερευνά όσο θα αυξάνεται η ήδη μεγάλη προσφορά και θα μειώνεται η ζήτηση.
Ομοίως, πτώση κατά 16% σε επίπεδο έτους καταγράφει και ο δείκτης Bloomberg Subdial Watch, ο οποίος παρακολουθεί τα 50 μοντέλα των «big three», με τις συναλλαγές ανά αξία στη δευτερογενή αγορά. Οχι τυχαία, από τον δείκτη εξάγεται το συμπέρασμα ότι το τελευταία 12μηνο, τη χειρότερη απόδοση έχει το ρολόι χειρός με το μεγαλύτερο hype το προηγούμενο διάστημα.
Ο λόγος για το Rolex Daytona, το οποίο μετά τα ρεκόρ, είτε είναι φτιαγμένο από χάλυβα είτε από χρυσό, έχει χάσει 7% της αξίας του, στα 18.150 δολάρια.
Τα τρελά της αγοράς
Αξίζει πάντως εδώ να σημειώσουμε ότι παρά την… πανωλεθρία που έχει υποστεί η δευτερογενής αγορά πολυτελών ρολογιών, ένα μεγάλο μέρος της παραμένει πάνω από την πρωτογενή (η οποία, παρεμπιπτόντως, δεν εμφανίζει σημάδια μείωσης). Σε απλά ελληνικά, ακόμα και τώρα που μειώθηκαν οι τιμές των μεταχειρισμένων ρολογιών πολυτελείας, τα περισσότερα από αυτά κοστίζουν ακριβότερα να τα πάρει κανείς από δεύτερο χέρι, παρά καινούρια από την αντιπροσωπεία!
Για την ακρίβεια, σύμφωνα με έκθεση της Morgan Stanley, η οποία προβλέπει σταδιακή μείωση των τιμών, το 72% των μεταχειρισμένων προς πώληση ρολογιών της Rolex, ήτοι 89 μοντέλα, διαπραγματεύεται πάνω από τις λιανικές τιμές, ενώ το ίδιο συμβαίνει και για το 48% ή 43 μοντέλα της Patek Philippe.
Για την Audemars Piguet σε premium τιμή σε σχέση με τη λιανική βρίσκεται το 71% των μεταχειρισμένων προς πώληση ρολογιών της, ή 34 μοντέλα. Γιατί συμβαίνει αυτό;
Σε κάποιον που δεν έχει γνώση της αγοράς, αυτό φαίνεται τρελό. Με μια δεύτερη ματιά των δεδομένων, ωστόσο, θα καταλάβει ότι υπάρχει λογική πίσω από την προτίμηση μεταχειρισμένων ρολογιών έναντι των καινούριων. Και ο λόγος που συμβαίνει αυτό είναι οι λίστες αναμονής. Για παράδειγμα, για κάποια μοντέλα της Rolex υπάρχει λίστα αναμονής από ένα ως και πέντε χρόνια. Πρακτικά, ο πελάτης, εάν καταφέρει και μπει στη λίστα αναμονής για το μοντέλο που επιθυμεί, ακόμα και αν έχει πληρώσει το πλήρες ποσό ή -όπως συνηθίζεται- μια προκαταβολή για το ρολόι, όταν θα το παραλάβει θα το πληρώσει σε τιμές αγοράς, δηλαδή συχνά αρκετά ακριβότερο από ό,τι ήταν όταν το παρήγγειλε.
Γι’ αυτό τον λόγο, για να προλάβουν δηλαδή να έχουν τη μεγαλύτερη απόδοση της επένδυσής του, πολλοί συλλέκτες στρέφονταν στα μεταχειρισμένα ρολόγια, αγοράζοντας άμεσα το μοντέλο που επιθυμούσαν και περιμένοντας να κεφαλαιοποιήσουν την αύξηση της αξίας του. Επιπλέον, τα τελευταία χρόνια η αγορά είχε κατακλυστεί από νεο-crypto-millionaires οι οποίοι ήθελαν να αποκτήσουν άμεσα το ρολόι που επιθυμούσαν για δύο λόγους: ο ένας ήταν η επίδειξη του νέου οικονομικού τους status (κάτι που γινόταν με αθρόες αγορές ειδών πολυτελείας, από ρουχισμό έως σπίτια και αυτοκίνητα) και η ενίσχυση του αφηγήματος ότι «τα κρυπτονομίσματα μπορούν να σε κάνουν κι εσένα πλούσιο, όπως κι εμένα».
Και ο άλλος ήταν η όσο το δυνατό πιο γρήγορη εξαργύρωση των κερδών που είχαν στο τζογάρισμα με τα κρυπτονομίσματα, καθώς υπήρχε ο φόβος κατάρρευσής τους – όχι άδικος, όπως αποδείχθηκε. Γι’ αυτό τον λόγο, άλλωστε, πολλοί οίκοι δημοπρασιών και συλλέκτες άρχισαν, τα τελευταία χρόνια, να δέχονται πληρωμές και σε κρυπτονομίσματα, όπως το bitcoin και το ether, αλλά ως και σε memecoins.
Στροφή στα «μεσαία»
Ενώ η πρωτογενής αγορά πολυτελών ρολογιών διατηρεί ισχυρούς ρυθμούς ανάπτυξης και αυξάνει τις τιμές των μοντέλων της, στη δευτερογενή αγορά παρατηρείται μια στροφή στα μεσαίου κόστους ρολόγια. Με την πελατειακή βάση των πολυτελών brands της πρωτογενούς αγοράς να αποτελείται κυρίως από το «old money», αυτό δεν είναι κάτι που αποτελεί έκπληξη. Στην αγορά μεταχειρισμένων, ωστόσο, οι συλλέκτες και οι λάτρεις των ρολογιών έχουν μετατοπίσει το ενδιαφέρον τους σε πιθανές επενδυτικές ευκαιρίες, υποτιμημένα ρολόγια -κυρίως μικρότερου μεγέθους- όχι απαραίτητα των «big three».
Την τάση αυτή καταγράφει η βρετανική online πλατφόρμα αγοραπωλησιών ρολογιών Subdial, από τη μία σημειώνει τη συνεχιζόμενη πτώση τιμών των μεταχειρισμένων, μέχρι πρότινος δημοφιλών, ρολογιών πολυτελείας και από την άλλη παρατηρεί μια πενταμελή ομάδα πιο… ταπεινών μοντέλων και brands να σημειώνει αύξηση 17% σε επίπεδο έτους. Το Tag Heuer Caliber 16 έχει τη μεγαλύτερη άνοδο τιμής, 22% στο δωδεκάμηνο, επιβεβαιώνοντας την ισχυρή ζήτηση στη «μεσαία κατηγορία».
Ακολουθούν με 19,4% στο ίδιο διάστημα το Cartier Santos 100, με 15,2% το Cartier Santos Galbee 2960, με 14,4% το Tudor Black Bay Dark και το Omega Seamaster με 12,6%. Η τάση λοιπόν σήμερα θέλει διακριτική πολυτέλεια και μικρότερα μεγέθη.
Το Omega Seamaster, που σήμερα κοστίζει περίπου 5.253 δολάρια, έχει διάμετρο 36 χιλιοστά, το Cartier Santos Galbee που διαπραγματεύεται στα 5.060 δολάρια έχει διάμετρο 28 χιλιοστά, ενώ το επίσης μικρής διαμέτρου Rolex Datejust 36, διαπραγματεύεται περίπου στα 10.200 δολάρια (αύξηση 3,4% σε έναν μήνα), αναδεικνυόμενο στο ρολόι με τις καλύτερες επιδόσεις του δείκτη Bloomberg Subdial Watch Index τον Ιούλιο.
