COVID-19 
Βρισκόμαστε στο Σουφλί, την ιστορική περιοχή του Εβρου, που είναι γνωστή για την παράδοσή της στο μετάξι.
Οπως μας είπαν οι ντόπιοι, «το μετάξι, η παραγωγή και η επεξεργασία του βρίσκονται στο DNA μας». Τι γίνεται όμως με τη σηροτροφία που ήταν παραδοσιακά μια δραστηριότητα που κάποτε αφορούσε κάθε σπίτι; Αναζητώντας τους δρόμους του μεταξιού στο Σουφλί, μιλήσαμε με τους τρεις βασικούς παραγωγούς μεταξωτών υφασμάτων: τον Γιώργο Τσιακίρη, τον Κωνσταντίνο Μουχταρίδη και τη Δήμητρα Μπουρουλίτη.
Παράλληλα, ήρθαμε σε επικοινωνία και με δυο διαφορετικούς σηροτρόφους, οι οποίοι μοιράστηκαν μαζί μας τις δικές τους ιστορίες και εμπειρίες από αυτή τη δραστηριότητα που διαρκεί μόλις 40 ημέρες αλλά είναι ιδιαιτέρως απαιτητική.
Φωτογραφία: Getty Images / Ideal Image
ΠΑΡΑΓΩΓΟΙ ΜΕΤΑΞΩΤΩΝ ΥΦΑΣΜΑΤΩΝ
Γιώργος Τσιακίρης: Η σύγχρονη τεχνολογία στην υπηρεσία της παραγωγής του μεταξιού
«Το μετάξι είναι στο DNA μας. Εδώ υπάρχει η παράδοση και η τεχνογνωσία. Η εκτροφή του μεταξοσκώληκα είναι κάτι που δεν φοβούνται να κάνουν εδώ»
Αν και η βιοτεχνία ξεκίνησε από τον πατέρα του το 1953, είχε αρχίσει σε μικρότερη κλίμακα ως οικοτεχνία από την προγιαγιά του και τη γιαγιά του. Ουσιαστικά παρήγαγαν υφαντά που τα πουλούσαν και αυτό αποτελούσε το μέσο βιοπορισμού της οικογένειας. Ο Γιώργος Τσιακίρης, ωστόσο, αναλαμβάνοντας την επιχείρηση, την πηγαίνει ένα βήμα παραπάνω, προσπαθώντας να εξασφαλίσει τα καλύτερα και πιο σύγχρονα μηχανήματα, όπως για παράδειγμα το μηχάνημα ψηφιακής εκτύπωσης που χρησιμοποιούν ήδη από το 1999.
Πρόσφατα αποφάσισε να ασχοληθεί με τη σηροτροφία, ώστε να αυξήσει το ποσοστό της πρώτης ύλης που παίρνει από το Σουφλί. Ο γιος του, το νέο αίμα της επιχείρησης, είναι γεωπόνος και έχει αναλάβει πλέον αυτό το κομμάτι, με σύγχρονες εγκαταστάσεις και την επίβλεψη ειδικών. Ωστόσο, η δική του παραγωγή καλύπτει μόλις το 5-10% των αναγκών της εταιρείας. Ενα 20% ακόμα το εξασφαλίζει μέσω της συνεργασίας με ντόπιους σηροτρόφους κι επειδή δεν υπάρχει αυτάρκεια, αναγκάζονται να φέρνουν πρώτη ύλη από το εξωτερικό σε ποσοστό που αγγίζει το 70%.
Ως επιχείρηση, έχουν στραφεί στην παραγωγή μεταξωτών αξεσουάρ μόδας όπως μαντήλια και φουλάρια και συνεργάζονται με πολλά brand στην Ελλάδα, ανάμεσά τους οι Αγγελος Μπράτης, Parthenis, Themis Z, Γιάννης Τσεκλένης.
Παράλληλα, ο Γιώργος Τσιακίρης έχει ιδρύσει το Μουσείο Τέχνης Μεταξιού, ενώ είναι και Πρόεδρος του Συλλόγου Φίλων Μετάξι Χρυσαλίδας, οργανώνοντας δράσεις με πανεπιστήμια (Στοκχόλμη, Βουλγαρία, ΑΣΚΤ, Εδιμβούργο) και γενικότερα ενέργειες προβολής του σουφλιώτικου μεταξιού σε διάφορα μέρη Ελλάδος και στο εξωτερικό. Το τελευταίο διάστημα συμμετέχει στο project resilk, επαναχρησιμοποιώντας υφάσματα που έχουν περισσέψει, με στόχο να μειώσει το περιβαλλοντικό του αποτύπωμα.
Κωνσταντίνος Μουχταρίδης: Ο στόχος είναι η παραγωγή της μέγιστης δυνατής ποιότητας
«Το μετάξι είναι οξυγόνο για μας στο Σουφλί. Και χωρίς οξυγόνο δεν μπορούμε να ζήσουμε»
Ξεκίνησε το 1976 από τον Αθανάσιο Μουχταρίδη, ενώ ο Κωνσταντίνος από μικρός παρακολουθούσε τη δουλειά του πατέρα του και την έμαθε πολύ καλά. Η κύρια δραστηριότητα είναι η παραγωγή μεταξωτού υφάσματος. Ο ίδιος ανέλαβε πλήρως τα ηνία της εταιρείας το 2006, ξεκινώντας με συνεργασίες στην Ευρώπη, χωρίς βέβαια να χάσει τις ντόπιες συνεργασίες. Εδώ ο πήχης της ποιότητας είναι εξ αρχής πολύ υψηλός καθώς η ποιότητα μεταξωτού νήματος που χρησιμοποιείται είναι η μέγιστη δυνατή: 5Α ή 6Α. Από το 2011 ξεκινά η συνεργασία με την Ιταλική εταιρεία Torcitura Di Domaso από όπου προμηθεύεται κυρίως το μετάξι.
Μας εξηγεί γιατί δεν χρησιμοποιεί καθόλου ντόπιο μετάξι. «Αυτή τη στιγμή δεν έχουμε ποιοτικά κουκούλια στο Σουφλί, ενώ δεν υπάρχει και σύγχρονο αναπινιστήριο». Γι’ αυτό αποφάσισε να επενδύσει στην αγορά ενός σύγχρονου που θα παράγει μετάξι ποιότητας 5Α ή 6Α. Το συγκεκριμένο μηχάνημα μπορεί να εξυπηρετήσει όλη την παραγωγή και της ευρύτερης περιοχής.
Ο Κωνσταντίνος Μουχταρίδης
Σπαθωτό για την Zeus+Δione
Σπαθωτό
Αργαλειός ζακάρ
Οπως μας είπε, χρειάζονται περίπου 5-6 τόνους μετάξι τον χρόνο για να καλύψουν τις ανάγκες τους. Ο καλύτερος πελάτης τους είναι η Zeus and Dione, που απορροφά το 60-70% της παραγωγής των μεταξωτών υφασμάτων. Οσον αφορά τη δική τους παραγωγή, φτιάχνουν φουλάρια, γραβάτες, μαξιλαροθήκες, κεντήματα, τα οποία διατίθενται και με χοντρική και λιανική στο Σουφλί και online.
Οικοτεχνία Μπουρουλίτη: Ενας… πολυχώρος ανάδειξης του μεταξιού στο Σουφλί
«Οι Σουφλιώτες ακόμα και να μην κάνουν παραγωγή, όλοι λίγο πολύ έχουν ένα μικρό κουτί και κάνουν αυτή τη διαδικασία. Είναι ένας κύκλος φυσιολογικός»
Πρόκειται για μια οικογενειακή επιχείρηση που λειτουργεί από το 1978 και ξεκίνησε από τον παππού της Δήμητρας Μπουρουλίτη, σημερινή ψυχή της επιχείρησης. Η γιαγιά κένταγε και ό,τι έφτιαχνε ο παππούς τα πούλαγε. Η άνθηση του προϊόντος κράτησε μέχρι το 1995. Ο κόσμος ερχόταν για να αγοράσει είδη προικός. Ο πατέρας της κυνήγησε πολλές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό, άρχισε να μεγαλώνει τη δουλειά να ακούγεται το όνομα «μεταξωτά Σουφλίου Μπουρουλίτη».
Εργαστήριο
Προετοιμασια, ζωγραφική στο χέρι για κέντημα
Βυζαντινή βελονιά
Χειροποίητος μεταξωτός τσεβρές με χειροποίητο μακραμέ
«Ειδικευόμαστε στις χειροποίητες δημιουργίες: δηλαδή σαν να μεταποιούμε την πρώτη ύλη και τη φτιάχνουμε κάτι καινούριο». Αυτό μπορεί να είναι τρία πράγματα: Πρώτον, το κουκούλι που το κάνουμε κόσμημα, δεύτερον το νήμα που θα το πλέξουμε, θα το κεντήσουμε, θα το κάνουμε μακραμέ και τρίτον το ύφασμα που θα το κόψουμε, θα το κάνουμε ρούχο, εργόχειρο κ.λπ.
Η συγκεκριμένη οικοτεχνία ουσιαστικά αποτελεί έναν… πολυχώρο ανάδειξης του μεταξιού. Στον πάνω χώρο λειτουργεί το μουσείο «Τα Γνάφαλα» -με επιμελήτρια τη Δήμητρα Μπουρουλίτη, που έχει σπουδάσει εικαστικός- ενώ παράλληλα πραγματοποιούνται συχνά και εργαστήρια.
Παράλληλα, υπάρχουν και κάποιοι συνεργάτες στο εξωτερικό, κυρίως Ελληνες, ενώ διατηρούν συνεργασίες με μουσεία. Για τη Δήμητρα Μπουρουλίτη όλες οι παραπάνω δραστηριότητες είναι αλληλένδετες και λειτουργούν συμπληρωματικά: «Το μουσείο είναι στο ίδιο κτίριο και είναι ανοικτό σε όλους».
Πόσο μετάξι παράγεται στο Σουφλί;
Το Σουφλί μέχρι το 1960 παρήγαγε 300 τόνους κουκούλια (δηλαδή 50-60 τόνους μετάξι), που έφταναν τόσο για τη ντόπια παραγωγή, όσο και για εξαγωγές στο εξωτερικό. Μάλιστα λόγω της καλής ποιότητας του νήματος, ο καλύτερος πελάτης για κάποια χρόνια ήταν η Γαλλία, όπως μας ανέφερε ο Κωνσταντίνος Μουχταρίδης. Αυτό άλλαξε με την πορεία. Πολλοί ήταν οι λόγοι που συντέλεσαν σε αυτό. Από τη μια ήταν οι έμποροι που μπορεί να μην αγόραζαν τα κουκούλια τη στιγμή που έπρεπε, από την άλλη το επάγγελμα ήταν πολύ απαιτητικό. Και όπως μας είπε ο σηροτρόφος Δημήτριος Πατέλης όταν άλλαξε η αρχιτεκτονική στα σπίτια της εποχής δεν υπήρχαν πλέον αποθήκες για την οικογενειακή παραγωγή της σηροτροφίας. Την ίδια περίοδο έκανε την εμφάνισή του το βιομηχανικό μετάξι, που ήταν πιο προσιτό και φθηνό αλλά και εύκολο στην παραγωγή.
Πόσα κιλά κουκούλια χρειάζονται για 5- 5,5 κιλά μεταξωτό ύφασμα;
Για ένα κιλό μετάξι, όπως μας είπε ο σηροτρόφος Δ. Πατέλης, απαιτούνται περίπου 5-6 κιλά κουκούλια, τα οποία δίνουν μια κλωστή που φτάνει τα 2 χλμ. Ο Κωνσταντίνος Μουχταρίδης, που χρειάζεται κάθε χρόνο 5-6 τόνους μετάξι για να καλύψει τις ανάγκες του εργοστασίου του, μας ανέλυσε με λεπτομέρειες τους εντυπωσιακούς αριθμούς από τον σπόρο μέχρι να γίνει ύφασμα. Πιο συγκεκριμένα, 10 γρ. μεταξόσπορος δίνει 20.000 αυγά. Αυτά θα χρειαστούν 500-600 κιλά μουρόφυλλα. Θα μας δώσουν 35-40 κιλά κουκούλια φρέσκα, περίπου 20-22 κιλά κουκούλια ξερά. Αυτά με τη σειρά τους περίπου 6-7 κιλά μετάξι και εντέλει 5-5,5 κιλά ύφασμα.
Το Μουσείο Μετάξης ανήκει στο Δίκτυο Μουσείων του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς
Το Μουσείο Μετάξης
Μουσείο Τέχνης Μεταξιού
Μουσείο Τέχνης Μεταξιού
Μουσείο Γνάφαλα
Τα Μουσεία Μεταξιού
Εντύπωση μας έκανε επίσης η ύπαρξη των μουσείων μεταξιού:
Τα «Γνάφαλα», το Λαογραφικό Μουσείο της Οικοτεχνίας Μπουρουλίτη που συγκεντρώνει αντικείμενά της και λειτουργεί σαν ένα ταξίδι στον χρόνο στην περιοχή. Το μουσείο αυτό συνδέεται και με το Κουκουλόσπιτο, ένα παλιό σπίτι όπου λειτουργούσε ως εκτροφείο για κουκούλια παλιότερα, που έχει μετατραπεί σε μουσείο. Εδώ διοργανώνονται διάφορες εκθέσεις και όπως μας είπε η Δ. Μπουρουλίτη, «η σάλα λειτουργεί ως εκτροφείο ανθρώπων μέσα από την τέχνη».
Το Μουσείο Τέχνης Μεταξιού, υπό την επίβλεψη του κ. Γιώργου Τσιακίρη, όπου εκτίθενται μηχανήματα και προβάλλεται η ιστορία της περιοχής και καλύπτει την πιο σύγχρονη περίοδο.
Το Μουσείο Μετάξης το οποίο στεγάζεται σε ένα ξεχωριστής αρχιτεκτονικής κτήριο -το Αρχοντικό του γιατρού, λόγιου και πολιτικού Κ. Κουρτίδη- λειτουργεί από το 1990 και παρουσιάζει όλες τις φάσεις και τα στάδια της προβιομηχανικής σηροτροφίας και της μεταξουργίας. Παράλληλα, προβάλλει την ιστορία του μεταξιού ανά τους αιώνες εστιάζοντας στο πώς το Σουφλί αναδείχτηκε σε σημαντικό κέντρο παραγωγής μεταξιού από τα τέλη του 19ου αιώνα έως και τα μέσα του 20ού.
Η Σχολή Σηροτροφίας, το νέο αναπινιστήριο και τα σχέδια για το μέλλον
Μόλις πέρυσι άνοιξε σχολή Σηροτροφίας στο Σουφλί, ενώ, όπως μας ενημέρωσε ο Κωνσταντίνος Μουχταρίδης, θα ανοίξει σύντομα και Σχολή Υφαντικής. Αυτό το γεγονός από μόνο του δημιουργεί ένα κλίμα αισιοδοξίας για το μέλλον. Σε συνδυασμό με το αναπινιστήριο που προσέφερε με ιδιωτική πρωτοβουλία ο Κωνσταντίνος Μουχταρίδης, η κατάσταση σε λίγα χρόνια φαίνεται να αλλάζει. Αυτό άλλωστε βγαίνει και από τα λόγια των συνεντευξιαζόμενων, που μοιράστηκαν μαζί μας το πάθος τους για το μετάξι και την αγάπη τους για τον τόπο τους. Σίγουρα προβλέπεται αύξηση της παραγωγής σε ένα βάθος 4-5 ετών. Να αναμένουμε άραγε και αυτάρκεια τα επόμενα χρόνια;
