Τουρκία: Πώς ο Ερντογάν καταφέρνει να έχει το «πάνω χέρι» για κάθε έργο που πάει να γίνει στην Ανατολική Μεσόγειο- Παγιώνεται ένα επικίνδυνο «μοτίβο» παθητικότητας και ηττοπάθειας από την Ελληνική πλευρά

Η πορεία των τριών κομβικών έργων – East Med, GSI και East to Med Data Corridor – ακολουθεί σχεδόν κοινό μοτίβο: η Ελλάδα θέτει υψηλούς στόχους, αλλά τελικά υιοθετεί παθητικό ρόλο και υποχωρεί κάτω από την τουρκική αποφασιστικότητα.

Τουρκία: Πώς ο Ερντογάν καταφέρνει να έχει το «πάνω χέρι» για κάθε έργο που πάει να γίνει στην Ανατολική Μεσόγειο- Παγιώνεται ένα επικίνδυνο «μοτίβο» παθητικότητας και ηττοπάθειας από την Ελληνική πλευρά

Πολλά κρίσιμα ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα και η Αθήνα καλείται να τα αντιμετωπίσει με αποφασιστικότητα. Σχεδόν τέσσερα χρόνια μετά το γνωστό μπλόκο που επέβαλε η Τουρκία στον αγωγό East Med, το οποίο κορυφώθηκε με την περικύκλωση της κυπριακής ΑΟΖ από τουρκικές φρεγάτες και κορβέτες και τον εγκλωβισμό του ερευνητικού σκάφους «Nautical Geo» στο λιμάνι της Λάρνακας (Σεπτέμβριος 2021), το έργο φαίνεται να έχει παγώσει οριστικά.

Αν και ο αγωγός μεταφοράς φυσικού αερίου αξίας άνω των 3 δισ. ευρώ ναυάγησε για πολλούς και ποικίλους λόγους — από διαφοροποιημένα σχέδια των παραγωγών χωρών και μεγάλων πετρελαϊκών κολοσσών, μέχρι την αβεβαιότητα στις ποσότητες των κοιτασμάτων που θα εξασφάλιζαν τη βιωσιμότητα — η Τουρκία έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο να βάλει τελεία στην προοπτική υλοποίησής του. Παράλληλα, οι ΗΠΑ, έχοντας το δικό τους ενεργειακό παιχνίδι με το LNG, δεν ευνοούσαν έναν θαλάσσιο αγωγό που θα τους ανταγωνιζόταν και θα έθετε εκτός της ενεργειακής αρένας την Τουρκία.

Η ακύρωση του East Med αποτέλεσε το πρώτο σημαντικό γεωπολιτικό πλήγμα της Τουρκίας, με την «Γαλάζια Πατρίδα» να γίνεται ο πυρήνας μιας στρατηγικής που βασίζεται στην αμφισβήτηση των θαλάσσιων ζωνών και στην εμμονή ότι οποιοδήποτε έργο διέρχεται από περιοχές που θεωρεί δικές της υφαλοκρηπίδες, μπορεί να μπλοκαριστεί με κάθε μέσο. Το «Nautical Geo» δεν επέστρεψε ποτέ σε περιοχές αμφισβήτησης, αποφεύγοντας εντάσεις με Κύπρο και Ελλάδα.

Η υπόθεση της ηλεκτρικής διασύνδεσης

Το δεύτερο έργο, το υποθαλάσσιο καλώδιο ηλεκτρικής διασύνδεσης μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ, προϋπολογισμού περίπου 2 δισ. ευρώ, αντιμετώπισε επίσης μεγάλες δυσκολίες. Τον Ιούλιο του 2024, σε μια περιοχή νότια της Κάσου, το ιταλικό ερευνητικό σκάφος «Ievoli Relume» δέχθηκε τουρκικές πιέσεις να εκδώσει NAVTEX και από την Τουρκία για έρευνες, παρότι βρισκόταν λίγα μέτρα εκτός των ελληνικών χωρικών υδάτων. Η κρίση αποσοβήθηκε την τελευταία στιγμή μετά από διπλωματικές επικοινωνίες μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.

Παρόμοιο περιστατικό είχε συμβεί λίγες εβδομάδες νωρίτερα με το πλοίο «Teluri», που πραγματοποιούσε εργασίες πόντισης οπτικών ινών για λογαριασμό της Google. Τότε, για να αποφύγει προβλήματα, το «Teluri» ζήτησε και έλαβε NAVTEX από την Τουρκία, επιβεβαιώνοντας το μοτίβο της άσκησης πίεσης.

Τον Απρίλιο του 2025, ενώ η ελληνική πλευρά επιζητούσε την επανεκκίνηση των εργασιών, οι έρευνες μπήκαν ξανά «στον πάγο», με τον υπουργό Επικρατείας να δηλώνει πως το έργο θα προχωρήσει «στον κατάλληλο χρόνο», μια φράση που κρύβει το βάρος των τουρκικών πιέσεων.

Το υπόλοιπο πρότζεκτ που κινδυνεύει: East to Med Data Corridor

Το τρίτο σημαντικό έργο είναι το East to Med Data Corridor (EMC), ένα σύνθετο υποθαλάσσιο και χερσαίο δίκτυο οπτικών ινών μήκους σχεδόν 4.000 χιλιομέτρων με προϋπολογισμό 850 εκατ. ευρώ, που στοχεύει να συνδέσει τη Σαουδική Αραβία με την Ευρώπη μέσω Ελλάδας και Κύπρου.

Τουρκία: Πώς ο Ερντογάν καταφέρνει να έχει το «πάνω χέρι» για κάθε έργο που πάει να γίνει στην Ανατολική Μεσόγειο- Παγιώνεται ένα επικίνδυνο «μοτίβο» παθητικότητας και ηττοπάθειας από την Ελληνική πλευρά

Η φετινή αποχώρηση του γερμανικού σκάφους «Fugro Gauss» από την κυπριακή ΑΟΖ, μετά από παρενοχλήσεις της τουρκικής φρεγάτας «Γκεντίζ» και επανειλημμένες προειδοποιήσεις μέσω ασυρμάτου, δείχνει πως η Τουρκία συνεχίζει να παρεμποδίζει ακόμη και αυτό το ώριμο και προχωρημένο έργο.

Το EMC δεν αφορά μόνο τη Σαουδική Αραβία. Περιλαμβάνει δύο υποθαλάσσια καλώδια που συνδέουν τη Μασσαλία με τη Σαουδική Αραβία μέσω Κρήτης και τη Γένοβα με τη Μέση Ανατολή, με σημαντική συμμετοχή ελληνικών τραπεζών και τη ΔΕΗ στο μετοχικό σχήμα. Πρόκειται για ένα έργο με ισχυρό γεωπολιτικό και οικονομικό αποτύπωμα, το οποίο έχει μάλιστα συνδεθεί με την επίσκεψη του πρίγκιπα Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν στην Αθήνα το 2022.

Το μεγάλο στοίχημα της Αθήνας

Η Τουρκία μέσω της πολιτικής της «Γαλάζιας Πατρίδας» έχει καταστήσει σαφές ότι θα μπλοκάρει κάθε προσπάθεια αξιοποίησης των ενεργειακών και τεχνολογικών πόρων στην Ανατολική Μεσόγειο που δεν εναρμονίζεται με τα δικά της συμφέροντα.

Στην περίπτωση της Ελλάδας, η επόμενη φάση των εργασιών για το EMC θα κινηθεί σε περιοχές που εμπίπτουν στη δυνητική ελληνική ΑΟΖ και την οριοθετημένη ζώνη με την Αίγυπτο, όπως γύρω από την Κάσο. Η Αθήνα πρέπει να απαντήσει αποφασιστικά στο κρίσιμο ερώτημα: πώς θα διασφαλίσει ότι οι έρευνες θα προχωρήσουν χωρίς να υποκύψει στις τουρκικές πιέσεις που στοχεύουν σε έμμεση αναγνώριση τουρκικών δικαιωμάτων.

Η επαναλαμβανόμενη εμπειρία δείχνει ότι κάθε φορά η Ελλάδα ανεβάζει ψηλά τον πήχη, αλλά τελικά υποχωρεί. Το μήνυμα είναι σαφές: δεν κατανοούμε πλήρως τις προθέσεις της Τουρκίας και επενδύουμε σε αισιόδοξα σενάρια σε μια γεωπολιτική ζώνη όπου η σκληρή πραγματικότητα συχνά επιβεβαιώνει το αντίθετο.

Όπως επισημαίνει έμπειρος παράγοντας της περιοχής, «το πρόβλημα είναι ότι δεν ξέρουμε τι θέλουμε να πετύχουμε, οπότε δεν μπορούμε να αποφασίσουμε ποια μάχη πρέπει να δώσουμε». Η επιδίωξη να γίνουμε ενεργειακός κόμβος και η χαρά για το ενδιαφέρον της Chevron στα νότια της Κρήτης δεν πρέπει να συνδυάζεται με δισταγμούς στην άσκηση κυριαρχικών δικαιωμάτων.

Όπως έχει τονίσει ο καθηγητής Π. Ιωακειμίδης, η επιτυχής αντιμετώπιση της κλιμάκωσης απαιτεί την «κυριαρχία της κλιμάκωσης» — δηλαδή την ικανότητα, τη βούληση και την αποφασιστικότητα να φτάσουμε την ένταση μέχρι το τέλος, χωρίς να φοβόμαστε τις απειλές, γνωρίζοντας ότι η άλλη πλευρά δεν μπορεί ή δεν θέλει να ακολουθήσει.