COVID-19 
Επτά χώρες αναμένεται να βρεθούν αντιμέτωπες με τις επιθετικές διαθέσεις των αγορών την επόμενη Άνοιξη καθώς σύμφωνα με τα σχέδια προϋπολογισμού που έχουν καταθέσει, παραβιάζουν τον κανόνα του ελλείμματος του 3% του ΑΕΠ άρα η Κομισιόν μπορεί να “ανοίξει” για αυτές τη Διαδικασία Υπερβολικού Ελλείμματος.
Αυτό σημαίνει ότι η ΕΚΤ δεν θα μπορεί να τις “προστατέψει” καθώς το μοναδικό εργαλείο που έχει διαθέσιμο αυτή τη στιγμή, και το οποίο δεν έχει ενεργοποιηθεί ποτέ, είναι το TPI και αυτό συνδέεται με αυστηρά δημοσιονομικά κριτήρια. Σε αυτές τις επτά χώρες φυσικά δεν περιλαμβάνεται η Ελλάδα η οποία αναμένεται να σημειώσει έλλειμμα κοντά στο 1% του ΑΕΠ το 2024, ενώ εκτιμάται ότι θα μηδενιστεί μάλιστα το 2025.
Ειδικότερα, όπως σημειώνει η UBS, επτά χώρες σχεδιάζουν δημοσιονομικά ελλείμματα πάνω από το όριο του 3% του ΑΕΠ του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης το 2024: Βέλγιο, Φινλανδία, Γαλλία, Ιταλία, Μάλτα, Σλοβακία και Σλοβενία, ενώ η Ισπανία στοχεύει σε έλλειμμα 3%.
UBS: Οι επτά χώρες της ευρωζώνης που θα βρεθούν στο έλεος των αγορών το 2024, με την ΕΚΤ να μην μπορεί να τις στηρίξει
Αυτό έχει σημασία όπως τονίζει η UBS, επειδή η λεγόμενη “ρήτρα διαφυγής” του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ), η οποία ουσιαστικά ανέστειλε την επιβολή του ΣΣΑ το 2020-2023 για να επιτρέψει υψηλότερες δημόσιες δαπάνες, πρόκειται να απενεργοποιηθεί το 2024. Ως εκ τούτου, ο στόχος του δημοσιονομικού ελλείμματος στο 3% ΑΕΠ θα πρέπει να τηρηθεί εκ νέου και η συνεχιζόμενη συζήτηση για τη μεταρρύθμιση για του Συμφώνου δεν θα το επηρεάσει.
Ως αποτέλεσμα, όπως επισημαίνει η ελβετική τράπεζα, οι χώρες με δημοσιονομικά ελλείμματα άνω του 3% του ΑΕΠ θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν τη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος (ΔΥΕ) το 2024. Αν και στο παρελθόν η ΔΥΕ έμεινε στη… θεωρία, εκτιμάται ευρέως ότι πλέον θα περάσει στην πράξη. Ένας από τους λόγους για την αλλαγή των κανόνων ήταν να γίνουν περισσότερο εκτελέσιμοι και να αυξηθεί την αξιοπιστία τους, επομένως θα φαινόταν περίεργο να ξεκινήσουν με μια “εξαίρεση”.
Κατά την αξιολόγηση του κατά πόσον οι χώρες έχουν παραβιάσει το κριτήριο του ελλείμματος και θα τεθούν σε ΔΥΕ, η Κομισιόν εξετάζει τα “αποτελέσματα, τα σχέδια ή τα δεδομένα προβλέψεων”, όπως έχει επισημάνει.
Κατά την UBS, αυτό σημαίνει ότι, την άνοιξη του 2024, η Κομισιόν θα μπορούσε να συστήσει στο Συμβούλιο της ΕΕ (το οποίο έχει τον τελικό λόγο) να ανοίξει μια ΔΥΕ με βάση τα δημοσιονομικά αποτελέσματα του 2023 ή/και αξιολογώντας τα Προγράμματα Σταθερότητας του 2024 που θα υποβληθούν έως τα μέσα Απριλίου, αλλά θα μπορούσε επίσης να λάβει υπόψη μια προβλεπόμενη μελλοντική μείωση των ελλειμμάτων.
Εκτός από το να παρέχει στις χώρες οδούς δημοσιονομικής προσαρμογής, η απόφαση για το άνοιγμα μιας ΔΥΕ θα μπορούσε επίσης να έχει επιπτώσεις στην πολιτική της ΕΚΤ, σημειώνει η ελβετική τράπεζα, Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ένα από τα κριτήρια επιλεξιμότητας για το νέο εργαλείο κατά του κατακερματισμού που έχει σχεδιάσει η ΕΚΤ, το TPI, απαιτεί από τις χώρες “να μην υπόκεινται σε διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος (ΔΥΕ)”. Η σχετική καθοδήγηση δυνητικά υποδεικνύει ότι η ΕΚΤ ενδέχεται να εφαρμόσει κάποιο περιθώριο στα κριτήρια. Ωστόσο, η UBS πιστεύει ότι, στο μέλλον, μια ΔΥΕ θα περιέπλεκε την έγκριση από την ΕΚΤ ενός TPI και θα μπορούσε να ενισχύσει τις ανησυχίες της αγοράς σχετικά με τις δημοσιονομικές προοπτικές μεμονωμένων χωρών.
Η προοπτική των Διαδικασιών Υπερβολικού Ελλείμματος το 2024
Το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης έχει απενεργοποιηθεί βάσει της λεγόμενης “ρήτρας διαφυγής” από το 2020, η οποία ουσιαστικά ανέστειλε την επιβολή του από το 2020-23 για να επιτρέψει υψηλότερες δημόσιες δαπάνες εν μέσω της κρίσης Covid και της ενεργειακής κρίσης, εξηγεί η UBS. Η ρήτρα διαφυγής πρόκειται να απενεργοποιηθεί το 2024, κάτι που σημαίνει ότι το έλλειμμα του προϋπολογισμού 3% του ΑΕΠ και ο στόχος του χρέους 60% θα πρέπει να τηρηθούν ξανά. Οποιαδήποτε μεταρρύθμιση του ΣΣΑ που συζητείται επί του παρόντος θα έχει πιθανότατα μικρό αντίκτυπο το 2024, επειδή (1) το 3% του ΑΕΠ πρόκειται να παραμείνει αμετάβλητο ακόμη και σε ένα μεταρρυθμισμένο ΣΣΑ και (2) και το μεταρρυθμισμένο ΣΣΑ μπορεί να εφαρμοστεί στους προϋπολογισμούς του 2025 στο νωρίτερα.
Το αποτέλεσμα είναι ότι οι χώρες με δημοσιονομικά ελλείμματα άνω του 3% του ΑΕΠ θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν μια διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος (ΔΥΕ) το 2024. Μια ΔΥΕ παρέχει ένα σχέδιο με τις απαιτούμενες ενέργειες και πολιτικές για τη μείωση του ελλείμματος καθώς και προθεσμίες για την επίτευξη αυτών των στόχων. Είναι σημαντικό ότι η παραβίαση του κριτηρίου του ελλείμματος μπορεί να “προσδιορίζεται με βάση τα αποτελέσματα, τα σχέδια ή τα δεδομένα προβλέψεων”. Την άνοιξη του 2024, η Επιτροπή θα αξιολογήσει τόσο τα δημοσιονομικά αποτελέσματα του 2023 όσο και τα νέα κυβερνητικά προγράμματα σταθερότητας για το 2024 και σε αυτή τη βάση θα υποβάλει σύσταση στο Συμβούλιο της ΕΕ εάν θα “ανοίξει” ή όχι ΔΥΕ . Αυτό σημαίνει ότι η Κομισιόν δε θα χρειαστεί να περιμένει την άνοιξη του 2025 (όταν θα είναι διαθέσιμα τα δημοσιονομικά αποτελέσματα του 2024) για να ενεργοποιήσει την Διαδικασία Υπερβολικού Ελλείμματος – και αυτό θα μπορούσε να συμβεί ήδη από την άνοιξη του 2024.
Η UBS σημειώνει ότι ένα από τα κριτήρια επιλεξιμότητας για το εργαλείο TPI της ΕΚΤ απαιτεί από τις χώρες “να μην υπόκεινται σε διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος (ΔΥΕ)”. Η ΕΚΤ σημειώνει ότι αυτά τα “κριτήρια θα συνεισφέρουν στη λήψη αποφάσεων του Διοικητικού Συμβουλίου και θα προσαρμόζονται δυναμικά στους εκτυλισσόμενους κινδύνους και τις συνθήκες που πρέπει να αντιμετωπιστούν” και ότι οποιαδήποτε “απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου για ενεργοποίηση του TPI θα βασίζεται σε συνολική αξιολόγηση των δεικτών αγοράς και μετάδοσης, στην αξιολόγηση των κριτηρίων επιλεξιμότητας και στην κρίση ότι η ενεργοποίηση αγορών στο πλαίσιο του TPI είναι ανάλογη με την επίτευξη του πρωταρχικού στόχου της ΕΚΤ”.
Αυτό, όπως τονίζει η ελβετική τράπεζα, θα μπορούσε ενδεχομένως να υποδηλώνει ότι η ΕΚΤ ενδέχεται να εφαρμόσει κάποιο περιθώριο στα κριτήρια. Ωστόσο, στο μέλλον, μια ΔΥΕ θα περιέπλεκε την έγκριση του TPI και θα μπορούσε να ενισχύσει τις ανησυχίες της αγοράς σχετικά με τις δημοσιονομικές προοπτικές μεμονωμένων χωρών.
