COVID-19 
Της Καλλιόπης Χαραλαμποπούλου
Από την κουζίνα, τη φυσική εμφάνιση και τις γλωσσικές ομοιότητες, μέχρι τη πολιτιστική τους σχέση, οι Έλληνες και οι Ιταλοί έχουν πολλά κοινά, που θα χρειαζόταν χρόνια για να περιγράψουμε κάθε πτυχή των δεσμών που μοιράζονται αυτά τα δύο περήφανα έθνη.
Ωστόσο, υπάρχει μια διάσημη ιταλική φράση που αναφέρεται στους Έλληνες, και υποδηλώνει αυτήν τη στενή σχέση και τους δεσμούς της αδελφότητας που υπάρχουν αναμφισβήτητα μεταξύ των Ελλήνων και των Ιταλών:
Κυριολεκτικά μεταφράζεται σε «Ένα πρόσωπο, ένας αγώνας», και με την ελληνική παραλλαγή του να είναι “μια φάτσα,μια ράτσα” αυτή η όμορφη ιταλική φράση ενσωματώνει την πραγματικότητα των αιώνων της ιστορίας και των πολιτιστικών δεσμών που Έλληνες και Ιταλοί μοιράζονται
Η φράση επικεντρώνεται στο γεγονός ότι πολλοί Ιταλοί και Έλληνες μοιάζουν τόσο πολύ, ότι είναι αυτονόητη απόδειξη ότι αυτοί οι δύο άνθρωποι ανήκουν στην ίδια εθνοτική ομάδα.
Αν και κάπως υπερβολικό, αυτό δεν είναι εντελώς λάθος.
Σύγχρονη έρευνα DNA έδειξε ότι πολλοί άνθρωποι που ζουν τώρα στη νότια Ιταλία μοιράζονται σχεδόν πανομοιότυπες γενετικές πληροφορίες με την πλειονότητα των ανθρώπων που ζουν σήμερα στη μητροπολιτική Ελλάδα.
Και πώς δεν θα μπορούσε να είναι αλήθεια, καθώς το κύμα των Ελλήνων σε όλη την ιστορία έχει ταξιδέψει, ζήσει και ευημερήσει στις περιοχές της νότιας Ιταλίας, και ειδικότερα στη Σικελία.
Magna Graecia: η ιστορία των Ελλήνων στην Ιταλία
Η ιστορία της ελληνικής παρουσίας στην Ιταλία, και κατά συνέπεια η αρχή των καταγεγραμμένων σχέσεων μεταξύ αυτών των δύο ανθρώπων, ξεκίνησε μεταξύ του 8ου και του 7ου αιώνα π.Χ.
Εκείνη την περίοδο, Έλληνες από όλη την Ελλάδα και τη Μικρά Ασία ξεκίνησαν τα ταξίδια τους στο άγνωστο, σε αυτό που τελικά έγινε ο ελληνικός αποικισμός της αρχαιότητας.
Πολλές περιοχές στην ανατολική ακτή και το νότιο άκρο της ιταλικής χερσονήσου, συμπεριλαμβανομένου του μεγαλύτερου μέρους του νησιού της Σικελίας, κατοικήθηκαν σταδιακά από ελληνικούς πληθυσμούς, οι οποίοι ίδρυσαν τις πόλεις τους σε τεράστιες περιοχές της σημερινής ιταλικής πατρίδας.
Οι ελληνικές αποικίες της νότιας Ιταλίας.Wikimedia Commons / Δημόσιος τομέας
Κατά τη διάρκεια των χρόνων της αρχαιότητας, και μέχρι την πτώση της βυζαντινής κυριαρχίας στη νότια Ιταλία γύρω στον 11ο αιώνα μ.Χ., το νότιο τμήμα της χερσονήσου ήταν πάντα ένα κυρίως ελληνικό μέρος – τόσο πολιτιστικά όσο και γλωσσικά.
Οι Ρωμαίοι χρησιμοποίησαν μια άλλη φράση που έχει ακόμη επιβιώσει μέχρι σήμερα, για να περιγράψουν αυτό που θεωρούσαν ως μια δεύτερη Ελλάδα που ιδρύθηκε στις αυλές τους: «Magna Graecia».
Αυτός ο όρος σημαίνει κυριολεκτικά «Greater Greece», και όσοι εφηύραν τη φράση ήταν περισσότερο από σωστοί στη χρήση τους.
Η νότια Ιταλία κατάφερε κάπως να διατηρήσει τον μοναδικό, διακριτικό ελληνικό της χαρακτήρα, παρά τους αιώνες της πολιτικής και θρησκευτικής αναταραχής στην περιοχή.
Έλληνες και Ιταλοί στο Μεσαίωνα
Ξεκινώντας με την παρακμή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας κατά τον 11ο αιώνα και κορυφώθηκε με τη σκοτεινή ημέρα – για τον Ελληνισμό – την πτώση της Κωνσταντινούπολης το 1453, δεκάδες Έλληνες έφυγαν ξανά από τα σπίτια τους και βρήκαν ασφαλές καταφύγιο στην Ιταλία.
Αποτελούμενοι από κυρίως πλούσιους και μορφωμένους ανθρώπους, αλλά και μερικές οικογένειες εργατικής τάξης, έφυγαν από την Ελλάδα για να ζήσουν στη βόρεια και νότια Ιταλία.
San Giorgio dei Greci, ή Άγιος Γεώργιος των Ελλήνων. Αυτό είναι το κέντρο των Ελλήνων στη Βενετία.: Jakub Hałun / Wikimedia Commons / CC BY-SA 4.0
Ακόμη και η μεγάλη πόλη της Βενετίας, για παράδειγμα, έγινε ένας νέος ελληνικός κόμβος, όπου μελετητές, αρχιτέκτονες, πολιτικοί, καλλιτέχνες και φιλόσοφοι έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην αναβίωση των αρχαίων ελληνικών και ρωμαϊκών πνευματικών επιστημών και παραδόσεων, οδηγώντας στην άνθηση της Αναγέννησης.
Για άλλη μια φορά, η ιταλική χερσόνησος βρέθηκε να παίζει τον ρόλο που είχε παίξει τόσους αιώνες στο παρελθόν: Ήταν η πρώτη στην οποία οι Έλληνες έφυγαν, προκειμένου να επιβιώσουν και να ευημερήσουν, κάθε φορά που η πατρίδα τους υπέφερε από αναταραχές και πόλεμο.
Σύγχρονοι καιροί: οι άνθρωποι της Griko της Ιταλίας
Ωστόσο, οι αιώνες μεταξύ του Μεσαίωνα και της εποχής μας ήταν μια περίοδος μαζικής «Ιταλοποίησης» των Ελλήνων που ζούσαν στη χερσόνησο.
Σταδιακά αλλά αναπόφευκτα, χρόνο με το χρόνο και δεκαετία μετά από δεκαετία, οι Έλληνες της Ιταλίας ενσωματώθηκαν όλο και περισσότερο στην ιταλική πραγματικότητα, χάνοντας τη γλώσσα τους και ακόμη και την Ορθόδοξη χριστιανική πίστη τους, μετατρέποντας σε καθολικισμό.
Ωστόσο, μικρές περιοχές καθαρής ελληνικής ταυτότητας κατάφεραν κάπως να επιβιώσουν κατά τη διάρκεια των αιώνων, σε πολλά μέρη της Νότιας Ιταλίας, και ιδιαίτερα στις περιοχές της Καλαβρίας, της Απουλίας και του Σαλέντο.
Άτομα που ανήκουν στην πολιτιστική ομάδα «Griko» στη νότια Ιταλία. : Jebwalwhales / Wikimedia Commons / CC BY-SA 3.0
Χιλιάδες άνθρωποι, χωρίς καμία υποστήριξη από το επίσημο ελληνικό κράτος, κατά κάποιον τρόπο μπόρεσαν να διατηρήσουν τα έθιμα, τις παραδόσεις τους και τη μοναδική διάλεκτό τους: την Γκρίκο.
Αν και αριθμούνται πολύ λίγοι σήμερα, οι άνθρωποι που αποκαλούνται «Griko» εξακολουθούν να ζουν σε περιοχές της Νότιας Ιταλίας.
Ο ακριβής αριθμός τους δεν είναι ξεκάθαρος, αλλά ορισμένοι υποδηλώνουν ότι δεν μπορούν να είναι περισσότεροι από 50.000 συνολικά που ανήκουν σε αυτήν την εθνική και πολιτιστική ομάδα.
Το ιταλικό κράτος έχει αναγνωρίσει τον λαό Griko όχι μόνο ως γλωσσική μειονότητα στη χώρα, αλλά και ως εθνική ελληνική μειονότητα, παρέχοντας σε αυτούς τους ξεχωριστούς ανθρώπους μια κατάσταση για την οποία πρέπει να είναι δικαιολογημένα περήφανοι.
Σήμερα, οι Griko είναι μειωμένοι σε αριθμό, αλλά εξακολουθούν να είναι εντυπωσιακά απομεινάρια ενός παρελθόντος που χρονολογείται χιλιάδες χρόνια πριν όταν η νότια Ιταλία ήταν στην πραγματικότητα μέρος της «Μεγάλης Ελλάδας», ενός τόπου αρχαίας ιστορίας και ομορφιάς.
