Νέο νομοσχέδιο για τον σιδηρόδρομο – Γιατί το υπουργείο «δείχνει με το δάχτυλο» την ΡΑΣ για την ασφάλεια

Με το «μπαλάκι των ευθυνών» να συνεχίζει να μετακυλίεται μεταξύ φορέων και αρχών, το υπουργείο Υποδομών ετοιμάζεται να καταθέσει ένα ακόμη νομοσχέδιο για τον σιδηρόδρομο, το τρίτο σε διάστημα τριών ετών, προκαλώντας ερωτήματα για τη συνέπεια, τη στρατηγική και τις πραγματικές προθέσεις της κυβέρνησης στον κρίσιμο τομέα των σιδηροδρομικών μεταφορών.

Μόλις δύο εβδομάδες μετά τον κυβερνητικό ανασχηματισμό και με νωπές ακόμα τις εικόνες από το τραγικό δυστύχημα στα Τέμπη, η νέα πολιτική ηγεσία του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών εμφανίζεται έτοιμη να παρουσιάσει ένα ακόμη νομοθετικό πλαίσιο για τον σιδηρόδρομο. Παρά το γεγονός ότι το προηγούμενο σχέδιο ψηφίστηκε μόλις τον περασμένο Δεκέμβριο και βρίσκεται ακόμα σε αρχικό στάδιο εφαρμογής, η πολιτική ηγεσία προχωρά στην κατάθεση νέου νομοσχεδίου, με στόχο –όπως υποστηρίζεται– την αντιμετώπιση των δομικών προβλημάτων του συστήματος.

Πρόκειται για το τρίτο νομοσχέδιο της κυβέρνησης της ΝΔ μέσα σε τρία χρόνια, με τα δύο προηγούμενα να έχουν ακολουθήσει εντελώς διαφορετικές προσεγγίσεις: το πρώτο, υπό τον Κώστα Καραμανλή, είχε διαχωρίσει τις σιδηροδρομικές εταιρείες, ενώ το δεύτερο –ύστερα από τις καταιγιστικές εξελίξεις μετά το πόρισμα του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Σιδηροδρόμων (ERA)– συγχώνευε τους φορείς ΟΣΕ, ΕΡΓΟΣΕ και ΓΑΙΑΟΣΕ για τη διαχείριση του τροχαίου υλικού.

Ψηφιακά εργαλεία, σαφές πλαίσιο ευθυνών και αναδιοργάνωση

Το νέο θεσμικό πλαίσιο, που αναμένεται να κατατεθεί στη Βουλή εντός των επόμενων ημερών, φέρεται να ενσωματώνει συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του ERA και της ΕΟΔΑΣΑΑΜ, επιδιώκοντας σαφή προσδιορισμό ρόλων και αρμοδιοτήτων, αξιοποίηση ψηφιακών συστημάτων και αναδιοργάνωση βασικών φορέων του σιδηροδρόμου.

Ειδική μνεία γίνεται στη Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων (ΡΑΣ), την οποία το υπουργείο δείχνει ως τον κατεξοχήν υπεύθυνο φορέα για την ασφάλεια, παρότι –όπως υποστηρίζει– η ίδια δηλώνει αναρμόδια και μεταθέτει την ευθύνη στον ΟΣΕ. Το υπουργείο προαναγγέλλει αλλαγές στη διοίκηση και τη λειτουργία της Ανεξάρτητης Αρχής, σημειώνοντας πως η σημερινή της στελέχωση (μόλις 19 άτομα, εκ των οποίων 6 ερευνητές) δεν επαρκεί για την εκπλήρωση του ρόλου της.

ERA: Η ευθύνη της ασφάλειας ανήκει στο κράτος

Η θέση του ERA παραμένει σαφής και σταθερή: το κράτος φέρει την τελική ευθύνη για την ασφάλεια του σιδηροδρόμου και οφείλει να διασφαλίζει ξεκάθαρες αρμοδιότητες μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων. Η ασάφεια που καταγράφεται σήμερα στην Ελλάδα αποτέλεσε άλλωστε και βασικό λόγο παραπομπής της χώρας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.

Με βάση το Σχέδιο Δράσης που έχει ήδη κοινοποιηθεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η αρμοδιότητα για την ασφάλεια του σιδηροδρόμου μεταφέρεται στο υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών. Δημιουργείται νέο τμήμα υπό τη Διεύθυνση Σιδηροδρομικών Μεταφορών, το οποίο θα αναλάβει τον συντονισμό και την παρακολούθηση όλων των κρίσιμων παραμέτρων ασφαλείας. Τρεις θέσεις ειδικού επιστημονικού προσωπικού έχουν εγκριθεί και αναμένεται να καλυφθούν μέσω ΑΣΕΠ εντός του 2025.

Τέλος ο ρόλος της ΡΑΣ στην πιστοποίηση

Παράλληλα, καταργείται ο ρόλος της ΡΑΣ ως φορέα πιστοποίησης για οργανισμούς υπεύθυνους για τη συντήρηση τροχαίου υλικού, καθώς –σύμφωνα με τον ERA και την Κομισιόν– δεν πληροί τις απαιτήσεις του Κανονισμού 2019/779. Η αρμοδιότητα αυτή θα ανατεθεί σε εξωτερικούς φορείς διαπίστευσης.

Η σχετική νομοθετική ρύθμιση είναι έτοιμη και, σύμφωνα με τις προβλέψεις του Σχεδίου Δράσης, θα έχει ψηφιστεί έως τα τέλη Μαρτίου.

Επαναλαμβανόμενες διαπιστώσεις, ελλιπής πρόοδος

Παρά τις συνεχείς διαπιστώσεις για την απουσία τηλεδιοίκησης και κρίσιμων συστημάτων όπως το ETCS, τα προβλήματα παραμένουν άλυτα. Οι διαπιστώσεις της ΡΑΣ –παρότι επαναλαμβανόμενες– δεν συνοδεύονται από ουσιαστική πρόοδο, ενώ ταυτόχρονα το υπουργείο φέρεται αποφασισμένο να «ξεκαθαρίσει το τοπίο» ευθυνών, ξεκινώντας από τον επαναπροσδιορισμό του ρόλου της ΡΑΣ.

Όπως και να έχει, η πολυνομία, η σύγχυση ρόλων και η έλλειψη πολιτικής σταθερότητας στον σχεδιασμό της σιδηροδρομικής πολιτικής συνεχίζουν να αποτελούν βαρίδια για την ανάκαμψη ενός κρίσιμου δημόσιου αγαθού.