ΕΕ: Δεκάδες Μέλη θα ζητήσουν δισεκατομμύρια δανείων από την ΕΕ για εξοπλισμούς και Ουκρανία-Ανησυχία για το τεράστιο οικονομικό κόστος

Καθώς πλησιάζει η καταληκτική ημερομηνία, αρκετά κράτη μέλη της ΕΕ ετοιμάζονται να ζητήσουν δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ σε δάνεια από τις Βρυξέλλες, με σκοπό την προμήθεια όπλων για την Ουκρανία και την ενίσχυση των δικών τους στρατιωτικών δυνατοτήτων.

Το πρόγραμμα, γνωστό ως SAFE (Security Assistance Facility for Europe), αποτελεί βασικό πυλώνα του ευρύτερου σχεδίου ReArm Europe, που αποσκοπεί στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας και τη μείωση της εξάρτησης από τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Ωστόσο, πίσω από τις ανακοινώσεις και τις φιλόδοξες δηλώσεις, αναδεικνύονται ερωτήματα για το πόσο βιώσιμη, δίκαιη και στρατηγικά σώφρων είναι αυτή η επιλογή για την ίδια την Ευρώπη.

Το πλαίσιο του δανεισμού: μια νέα κοινή οφειλή

Η Κομισιόν προσφέρει στα κράτη μέλη δάνεια με εξαιρετικά ευνοϊκούς όρους: εξόφληση σε 45 χρόνια, προκαταβολές έως 15% και χαμηλά επιτόκια που βασίζονται στην αξιολόγηση ΑΑΑ της ΕΕ. Η ιδέα είναι ότι τα κράτη μπορούν, μέσω κοινών αγορών όπλων, να πετύχουν καλύτερες τιμές και να ενισχύσουν την πολεμική ικανότητα της Ουκρανίας χωρίς να «γονατίσουν» τους εθνικούς προϋπολογισμούς.

Ήδη χώρες όπως η Πολωνία, η Ελλάδα, η Τσεχία, η Λετονία και η Βουλγαρία έχουν δηλώσει πως θα συμμετάσχουν. Η Γαλλία επίσης αναμένεται να προσχωρήσει στο σχέδιο, ενώ η Γερμανία, η Ολλανδία και η Σουηδία δείχνουν επιφυλακτικές, κυρίως λόγω εσωτερικών πολιτικών και δημοσιονομικών ενδοιασμών.

Ενίσχυση της Ουκρανίας ή πρόσθετο βάρος για την ΕΕ;
Επισήμως, η πρωτοβουλία στοχεύει να καλύψει το κενό που αφήνει η σταδιακή απόσυρση των ΗΠΑ από την χρηματοδότηση της ουκρανικής άμυνας, όπως υπαινίχθηκε ο Ντόναλντ Τραμπ. Η Ευρώπη, σύμφωνα με την Κομισιόν, καλείται να αναλάβει τις ευθύνες της.

Ωστόσο, τίθεται το ερώτημα: με ποιο κόστος και με ποια στρατηγική πρόβλεψη; Η κριτική εστιάζει κυρίως στο ότι η ΕΕ φαίνεται να επιλέγει να δανειστεί μαζικά όχι για την άμεση προστασία των ευρωπαϊκών συνόρων, αλλά για να διατηρήσει το ρυθμό ενός πολέμου που ήδη μπαίνει στον τρίτο του χρόνο, χωρίς ορατό τέλος.

Η ελληνική συμμετοχή και οι επιφυλάξεις

Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ανακοίνωσε ότι η Ελλάδα θα αιτηθεί 1,2 δισ. ευρώ από το SAFE. Η επιλογή αυτή φανερώνει πως η ελληνική κυβέρνηση ευθυγραμμίζεται πλήρως με την κεντρική γραμμή της ΕΕ, επιδιώκοντας ταυτόχρονα να συμμετέχει στη διανομή κοινοτικών πόρων για εξοπλισμούς.

Ωστόσο, η κίνηση αυτή έρχεται σε μια περίοδο δημοσιονομικών προκλήσεων, ενώ δεν έχει ξεκαθαριστεί σε τι είδους οπλικά συστήματα θα κατευθυνθούν τα κονδύλια, ούτε αν θα υπάρξει συμμετοχή της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας.

Η επιπλέον αβεβαιότητα αφορά το κατά πόσο αυτοί οι δανειακοί πόροι θα αξιοποιηθούν αποτελεσματικά ή αν πρόκειται για μια πολιτική επίδειξης, χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα.

Ποιοι λένε “ναι” και ποιοι κρατούν αποστάσεις

Χώρες όπως η Λιθουανία, η Σλοβακία, η Εσθονία και η Δανία εξετάζουν επίσης θετικά τη συμμετοχή τους. Αντίθετα, χώρες με υψηλό δημόσιο χρέος όπως η Ιταλία και η Αυστρία, εμφανίζονται επιφυλακτικές. Ο φόβος ότι νέος δανεισμός θα οδηγήσει σε δημοσιονομική εκτροπή και επιπλέον πίεση από τους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς επιτήρησης, είναι υπαρκτός.

Παράλληλα, χώρες όπως η Ισπανία και η Μάλτα, που βρίσκονται γεωγραφικά και πολιτικά πιο απομακρυσμένες από το ρωσο-ουκρανικό μέτωπο, εκφράζουν αδιαφορία για τη συμμετοχή στο σχέδιο, θεωρώντας το χαμηλής προτεραιότητας.

Ευρωπαϊκή αμυντική αυτονομία ή άλλο ένα βήμα ετεροκαθορισμού;

Το ReArm Europe παρουσιάζεται από τις Βρυξέλλες ως ιστορική ευκαιρία για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας και την απεξάρτηση από τις ΗΠΑ. Ωστόσο, ακόμα και εδώ υπάρχουν σκιές. Η ενίσχυση της παραγωγής όπλων στην Ευρώπη παραμένει αναιμική σε σχέση με τις ανάγκες, ενώ πολλές από τις προμήθειες κατευθύνονται ξανά σε εξοπλισμούς που σχεδιάζονται ή κατασκευάζονται εν μέρει στις ΗΠΑ ή σε τρίτες χώρες.

Επιπλέον, το σχέδιο ενθαρρύνει την απευθείας αγορά όπλων από την Ουκρανία, κάτι που μοιάζει περισσότερο με πολιτικό μήνυμα παρά με ουσιαστικό βήμα για την τεχνολογική ενοποίηση της άμυνας στην ΕΕ.

Μια ένωση με κοινό δανεισμό αλλά χωρίς κοινή στρατηγική
Η βασική αντίφαση της συμφωνίας αυτής είναι πως θεμελιώνεται σε μια λογική κοινού δανεισμού χωρίς να συνοδεύεται από κοινή στρατηγική ασφάλειας ή πολιτική ενοποίηση. Η Ευρώπη επιχειρεί να καλύψει το κενό των ΗΠΑ με χρήματα — όχι με κοινή πολιτική βούληση.

Το ερώτημα που τίθεται είναι εάν αυτή η πολιτική μπορεί να διατηρηθεί μακροπρόθεσμα, ή αν θα εξελιχθεί σε έναν ακόμα μηχανισμό κρίσης, με υψηλό οικονομικό κόστος και αβέβαια γεωπολιτικά αποτελέσματα.