Σπίλοι (ελιές): Τι είναι, πώς εξελίσσονται και πότε απειλούν την υγεία μας

Οι ελιές – ή αλλιώς σπίλοι – είναι ένα συνηθισμένο δερματικό εύρημα. Πρόκειται για καλοήθεις όγκους του δέρματος, που απαντώνται σχεδόν σε όλους τους ανθρώπους. Στην πραγματικότητα, ο μέσος ενήλικας φέρει από 10 έως 30 σπίλους στο σώμα του. Ωστόσο, πίσω από την απλότητα αυτών των στιγμάτων στο δέρμα, μπορεί να κρύβεται μια σοβαρή απειλή: το μελάνωμα, ο πιο επιθετικός καρκίνος του δέρματος.

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Μελανώματος (World Melanoma Day), αξίζει να δώσουμε προσοχή στα «ύποπτα» σημάδια και να μάθουμε πώς η έγκαιρη διάγνωση σώζει ζωές.

Τι είναι οι σπίλοι;

Οι σπίλοι είναι σχηματισμοί που προκύπτουν από τη συσσώρευση ειδικών κυττάρων του δέρματος, των σπιλοκυττάρων, τα οποία προέρχονται από τα μελανινοκύτταρα – τα κύτταρα που είναι υπεύθυνα για τη χρωστική του δέρματος. Οι περισσότεροι σπίλοι είναι καλοήθεις και σταθεροί, όμως ορισμένες φορές, υπό την επίδραση γενετικών ή περιβαλλοντικών παραγόντων (όπως η υπερβολική έκθεση στον ήλιο), μπορεί να μεταλλαχθούν και να εξελιχθούν σε μελάνωμα.

Τα είδη των σπίλων

Υπάρχουν διάφορα είδη σπίλων, ανάλογα με το είδος των κυττάρων και το επίπεδο του δέρματος στο οποίο αναπτύσσονται:

• Μικτοί μελανοκυτταρικοί σπίλοι: Συνήθως εμφανίζονται στην παιδική ηλικία, είναι ελαφρώς υπερυψωμένοι και συχνά σκουραίνουν με την πάροδο των ετών.
• Χοριακοί μελανοκυτταρικοί σπίλοι: Εντοπίζονται βαθύτερα στο δέρμα.
• Κυανοί σπίλοι: Έχουν σκούρο μπλε ή γκρι χρώμα και μπορεί να προκαλέσουν ανησυχία λόγω της εμφάνισής τους.
• Σπίλοι Spitz: Πιο συχνοί στα παιδιά, ροζ ή κόκκινοι, ταχέως αναπτυσσόμενοι.
• Σμηγματογόνοι σπίλοι: Συνήθως εμφανίζονται κατά τη γέννηση ή λίγο μετά.

Οι σπίλοι διακρίνονται επίσης σε συγγενείς (παρόντες κατά τη γέννηση) και επίκτητους (εμφανίζονται αργότερα, κυρίως στην παιδική και εφηβική ηλικία).

Πότε μια ελιά γίνεται επικίνδυνη;

Η πλειοψηφία των σπίλων είναι αθώα. Όμως, οποιαδήποτε αλλαγή στο σχήμα, το χρώμα, το μέγεθος ή την υφή μιας ελιάς μπορεί να υποδηλώνει πρόβλημα. Οι δερματολόγοι χρησιμοποιούν τον κανόνα ABCDE για να αναγνωρίσουν τα ύποπτα χαρακτηριστικά:

• A – Asymmetry (Ασυμμετρία): Το ένα μισό της ελιάς δεν μοιάζει με το άλλο.
• B – Border (Όρια): Ασαφή, ακανόνιστα ή οδοντωτά όρια.
• C – Color (Χρώμα): Ανισοχρωμία ή πολλά χρώματα (μαύρο, καφέ, κόκκινο, μπλε).
• D – Diameter (Διάμετρος): Πάνω από 6 χιλιοστά.
• E – Evolution (Εξέλιξη): Οποιαδήποτε μεταβολή σε μέγεθος, σχήμα, χρώμα ή αίσθηση (φαγούρα, αιμορραγία).

Οι σπίλοι που ξεχωρίζουν από τους υπόλοιπους (“ugly duckling” sign) αξίζουν ιδιαίτερη προσοχή.

Τι είναι το μελάνωμα;

Το μελάνωμα είναι μια μορφή καρκίνου του δέρματος που προκύπτει από τα μελανινοκύτταρα. Αν και αντιπροσωπεύει μικρό ποσοστό των δερματικών καρκίνων, είναι ο πιο θανατηφόρος, καθώς τείνει να δίνει μεταστάσεις αν δεν εντοπιστεί εγκαίρως.

Οι άνθρωποι με πολλούς σπίλους, με οικογενειακό ιστορικό μελανώματος ή με ιστορικό ηλιακών εγκαυμάτων στην παιδική ηλικία, διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο.

Πώς γίνεται η διάγνωση και η αφαίρεση;

Ο δερματολογικός έλεγχος με δερματοσκόπηση είναι το «χρυσό εργαλείο» για την αξιολόγηση των σπίλων. Εάν διαπιστωθεί υποψία κακοήθειας, η αφαίρεση με χειρουργική εκτομή και η βιοψία του ιστού είναι επιβεβλημένες.

Υπάρχουν τρεις βασικοί τρόποι αφαίρεσης:

1. Χειρουργική εκτομή: Ο πιο ενδεδειγμένος και ασφαλής τρόπος, ιδίως όταν υπάρχει υποψία μελανώματος.
2. Κατά εφαπτομένη αφαίρεση (shave excision): Αφαίρεση του προεξέχοντος τμήματος, με ή χωρίς laser.
3. Αφαίρεση με laser CO₂: Μόνο όταν είναι βέβαιη η καλοήθης φύση της βλάβης.

Η αφαίρεση γίνεται για ιατρικούς ή αισθητικούς λόγους, ή όταν ένας σπίλος βρίσκεται σε σημείο που τραυματίζεται συχνά (π.χ. από ρούχα, ξύρισμα).

Πρόληψη και έγκαιρη παρέμβαση: Τα δύο «κλειδιά» της προστασίας

Η πρόληψη του μελανώματος ξεκινά από μικρή ηλικία και περιλαμβάνει:

• Χρήση αντηλιακού με υψηλό δείκτη προστασίας (SPF 30 και άνω)
• Αποφυγή ηλιοθεραπείας και solarium
• Τακτικός δερματολογικός έλεγχος, τουλάχιστον μία φορά τον χρόνο
• Αυτοεξέταση του δέρματος κάθε μήνα, με παρατήρηση για νέα ή μεταβαλλόμενα σημάδια

Μήνυμα προς το κοινό

Οι σπίλοι είναι αναπόσπαστο κομμάτι του δέρματός μας και τις περισσότερες φορές δεν χρειάζονται καμία παρέμβαση. Όμως η πρόληψη και η παρακολούθηση είναι θεμέλια της δερματικής υγείας. Μην αγνοείτε τις αλλαγές στο δέρμα σας. Το μελάνωμα μπορεί να προληφθεί – και αν εντοπιστεί νωρίς, θεραπεύεται.

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Μελανώματος, αφιερώστε 5 λεπτά να εξετάσετε το δέρμα σας ή κλείστε ραντεβού με τον δερματολόγο σας. Γιατί η έγκαιρη διάγνωση μπορεί να σώσει ζωές.